Microsoft Word 10-Inson psixomotorikasi xarakteristikasini aniqlash

 

---

Qoniqarli 
 
Bolalar naqsh mashqini mustaqil bajarganlaridan so‘ng psixolog aytadi: 
«Keyingi naqshni chizamiz. Qalamlarni oling. Endi qalamlarni keyingi nuqtaga 
qo‘ying. Tayyorlaning, diktantni boshlaymiz. Bir katak yuqoriga. Bir katak o‘ngga. 
Bir katak yuqoriga. Bir katak o‘ngga. Bir katak pastga. Bir katak o‘ngga. Bir katak 
pastga. Bir katak o‘ngga. Endi huddi shu rasmni chizishni o‘zingiz davom 
ettiring». Hamma bolalar ham naqsh rasmini «anglab» olmasliklari mumkin. 
Rasmni anglab olgan bolalar topshiriqni bajarishni mustaqil tugallaydilar. Odatda 
bunday 
Qoniqarsiz
 
 
bolalar «Men qanday rasmligini tushundim» yoki «Men chizishni qanday davom 
ettirishni bilaman» deydilar. Bolalarning bunday iboralarini ma’qullash va 
topshiriqni mustaqil yakunlashni taklif etish kerak. Naqshni anglab olishga qiy-
nalgan bolalar uchun psixolog butun rasmni asta-sekin va chidam bilan aytib 
turishi kerak. 
Hamma bolalar topshiriqni bajarib bo‘lganlaridan keyin psixolog shunday deydi: 
«Keyingi naqshni chizamiz. Diqqat. Uchta katak yuqoriga. Bitta katak o‘ngga. 
Ikkita katak pastga. Bitta katak o‘ngga. Ikkita katak yuqoriga. Bitta katak o‘ngga. 
Uchta katak pastga. Bitta katak o‘ngga. Ikkita katak yuqoriga. Bitta katak o‘ngga. 
Endi naqshni o‘zingiz davom ettirishga urunib ko‘ring». 
Uchinchi topshiriq eng murakkab hisoblanadi. Shuning uchun psixolog tashxis 
jarayonida e’tiborli bo‘lishi va bolalarga topshiriqni bajarishda dalda be-rib turishi 
kerak. 

---

 
Izoh 
Topshiriqni bajarishni baholashda quyidagilar hisobga olinadi: 
•
bola verbal ko‘rsatmani qabul qila oldimi yoki psixolog topshiriqni bajarishni 
qog‘ozda yoki doskada ko‘rsatdimi; 
•
bola qator oxirigacha topshiriqni to‘g‘ri bajardimi; 
•
ishning qaysi bosqichida bola resm chizishning mantiqiy qonuniyatini «anglab» 
yetdi; 
•
topshiriqni bajarish dinamikasi oddiydan murakkabga — uchinchi grafik 
rasmda takrorlanish davriyligi keskin murakkablashadi; 
•
kuchga — qalamni bosish zaifligiga, yumshoqligiga, topshiriqni bajarishidagi 
yengillikka alohida e’tibor beriladi. 
Loyihaviy metodikalar natijalarini tahlil qilishda qalamni qattiq bosish — yuqori 
bezovtalanish belgisi, zaif bosish — o‘ziga, o‘z kuchiga, imkoniyat-lariga 
ishonmaslik belgisi hisoblanadi. 
Agar bola har bir rasmni bajarishda uni qator oxirigacha xatosiz yetkazgan 
bo‘lsa, u holda o‘rganish saviyasi yaxshi degan xulosaga kelish mumkin. Agar u 
xatoga yo‘l qo‘ygan bo‘lsa, u holda psixolog xato xususiyatlariga e’tibor berishi 
kerak. Agar rasm kattalashsa yoki kichiklashsa — bu o‘lcham va shaklni qabul 
qilish buzilganligi haqida guvohlik beradi. Agar rasm yuqoriga yoki pastga 
«ketsa», bu namunaga uzoq vaqt taqlid qila olmaslikni bildiradi. Bu yerda gap 
namunaga amal qilish ko‘nikmasiningturg‘un shakllanganligi haqida borayapti. 
Masalan, shunga o‘xshash xatolarga yo‘l qo‘yadigan bola kelgusida yozish 
malakalarini shakllantirish bo‘yicha o‘quv vazifalarini bajarayotganda taklif 
etilgan yozuv elementini qator oxirigacha yetkaza olmaydi. Bunday bolalarga qator 
o‘rtasiga harfni yoki yozuv elementi-ni yana bir marta yozib qo‘yish tavsiya 
etiladi. Uchinchi topshiriqetarlicha murakkab bo‘lganligi sababli, bolalar uning 
birinchisini ikkitasidan yomonroq bajaradilar. Bunday bolalarga yana bir naqshni 
(psixolog o‘zi o‘ylab topgan) bajarishni taklif etadi. Shundan so‘ng yana uchinchi 
murakkab mashqni bajarishga qaytish mumkin.
Agar bola yana bajara olmasa, u 
holda bolaning o‘qitilish saviyasi yetarlicha past deb taxmin qilish mumkin. 
O‘qituvchilar 
va 
ota-onalarga 
o‘quv 
vazifalarini 
bajarishda 
bolalarni 
shoshiltirmaslik tavsiya etiladi.