Microsoft Word àñîñèéòåõ10. doc

 Konvektiv diffuziya
 
Fazalarning turbulent oqimi sharoitida moddalarning harakat qilayotgan muhit zarrachalari 
yordamida tarqalishi konvektiv diffuziya deb ataladi.
 Ba’zi bir holatlarda moddalarning turbulent 
pulsasiya ta’sirida tarqalishi turbulent diffuziya deb ham yuritiladi. 
24.1-rasmda ko׳rsatilgan sxemaga ko׳ra, gaz faza markazi (F
y
)dan moddaning fazalarni ajratuvchi 
yuzaga o׳tishi yoki fazalarni ajratuvchi yuzadan moddaning suyuq faza markazi (F
x
 ga o׳tishi konvektiv 
diffuziya (yoki modda berish jarayoni) orqali amalga oshadi. 
Konvektiv diffuziya konsentratsiyasi gradiyenti, muhitning tezligi va fizik xossalariga bog`liq. 
Konvektiv diffuziya ikki xil bo׳ladi: tabiiy (yoki erkin) va majburiy. Konsentratsiyasilar yoki haroratlar 
farqi ta’sirida suyuqlik muhitning har xil qismlarida zichliklar farqi paydo bo׳ladi; bu zichliklar farqi 
ta’sirida moddaning tarqalishi erkin konveksiya deyiladi. Tashqi kuchlar (nasos, aralashtirgich va 
boshqalar) ta’sirida moddaning suyuq yoki gaz muhitda tarqalishi majburiy konveksiya deb ataladi. 
Agar tarqaluvchi modda F
y
 fazadan F
x
 fazaga o׳tadi deb olinsa, har bir fazada vaqt birligi ichida 
tarqalgan moddaning miqdori M modda berish jarayonining asosiy tenglamasi orqali topiladi: 
F
y
 fazada 
(
)
r
y
y
y
F
M
−
=
β
                                      (24.8) 

---

 
95
 
F
x
 fazada 
(
)
x
x
F
M
r
x
−
=
β
                                     (24.9) 
bu yerda, (y - y
r
) —
 modda berishning F
y
 fazadagi harakatlantiruvchi kuchi;  
(x
r
 - x) —
 modda berishning F
x
 fazadagi harakatlantiruvchi kuchi; y va x — har bir fazaning markazidagi 
o׳rtacha konsentratsiyasilar yoki ish konsentratsiyasilari; 
y
r
 va
 x
r
— tegishli fazalar chegarasidagi konsentratsiyasilar; F— fazalarni ajratuvchi yuza; 
y
x
y
F
−
β
β
,
 
va F
x
 fazalardagi modda berish koeffitsientlari. 
Modda berish koeffitsientlari (
y
β
va 
x
β
) vaqt birligi ichida jarayonning harakatlantiruvchi kuchi birga 
teng bo׳lganda yuza birligidan fazalarni ajratuvchi yuzadan fazaning markaziga (yoki teskari 
yo׳nalishda fazaning markazidan ajratuvchi yuzaga tomon) o׳tgan moddaning massasini bildiradi.
 
Modda berish koeffitsienti fizik o׳zgarmas kattalik emas, u fazaning fizik xossalariga (zichlik, 
qovushoqlik va hokazo), muhitning gidrodinamik rejimlariga (laminar yoki turbulent oqim), modda 
almashinish qurilmasining konstruktiv tuzilishiga va uning o׳lchamlariga bog`liq bo׳lgan kinetik 
kattalikdir. 
Shunday qilib, modda berish koeffitsienti 
β
 ning bir qator o׳zgaruvchan omillarga bog`liqligi sababli, 
uning qiymatini hisoblash yoki tajriba yo׳li bilan topish ancha murakkabdir.