Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

2.  Makromarketing va mikromarketing. 
 
Marketingning  tarkibiy  tuzilishi  haqida  fikr  yuritilganda    uning  tarkibida  mikromarketing, 
mikromarketing turlari mavjudligini  alohida taʻkidlash zarur.  
Bu tushunchalarni fanga birinchi marta F.Kotler 1972 yilda kiritdi va ularni xoʻjalik faoliyati 
bilan shugʻullanadigan tashkilotlar bilan  bir qatorda foyda olish bilan bogʻliq boʻlmagan madaniyat, 
ijtimoiy, siyosiy va shunga oʻxshash tashkilotlarga nisbatan ham qoʻlladi. 
Mikromarketing  -  korxonaning  ishlab  chiqarishni  shakllantirish,  tovarlar  va  xizmatlarning 
tayyorlovchidan isteʻmolchi yoki foydalanuvchiga borish oqimini boshqarish bilan bogʻliq boʻlgan 
faoliyatdir.  Uning  asosiy  vazifasi  talabni  qondirish  va  ayni  paytda  korxona  oldiga  qoʻygan 
maqsadlarga erishishdir.  Boshqacha  aytganda bu   ijtimoiy iqtisodiy  jarayon boʻlib, mahsulot  yoki 
xizmatlarga  boʻlajak    talab    tarkibini  oʻrganish,  shuningdek  bu  talabni,    taklifni  shakllantirish 
isteʻmolchiga axborot berish yoʻllari bilan qondirish maqsadini koʻzlaydi. 
Shunday qilib, mikromarketing korxona darajasidagi bozor faoliyatidan iboratdir.  
Makromarketing  faoliyati  korxona  darajasidan  chetga  chiqadi  va  turli  birlashmalar, 
konsepsiyalar, uyushmalar va umuman tarmoq darajasida amalga oshiriladi. 
Yanada kengroq maʻnoda makromarketing tushunchasi mamlakatning jami xoʻjaligi miqyosida  
mahsulotlarni  yaratish   va uning pirovard isteʻmolchisi tomon kuchish harakati hayotiy jarayonda 
qatnashadigan faoliyati va muassasalarni birlashtiradigan tizimdir. Bu tizim  barcha ishlab chiqarish 

---

savdo,  transport,  reklama  axborot  va  boshqa    marketing  vazifalarini  bajaradigan  korxona  va 
xizmatlarni qamrab oladi. 
Makromarketingning vazifasi-butun mamlakat boʻyicha moddiy boyliklar va xizmatlar oqimini 
boshqarishni tartibga solishdan iborat.  
Turli  darajadagi  boshqarish  vositalari  va  usullari  oʻzaro  farq  qilinadi.  Korxona  darajasida 
asosan marketing-miks vositalaridan foydalaniladi. Undan yuqoriroq darajalarda investisiya siyosati 
narxlarni  boshqarish,  ilmiy  tadqiqot    va  tajriba-konstruktorlik  ishlari  va  shunga  oʻxshash  faoliyat 
koʻrsatadi. 
Marketingni  qoʻllash  sohalari  va  obyektlariga  muvofik  quyidagi  holatlarga  koʻra    guruhlash 
mumkin: 
1. Ichki marketing; 
2. Tovarlar buyicha marketing; 
3. Eksport marketingi; 
4. Import marketingi; 
5. Ilmiy texnik marketing; 
6. Toʻgʻridan-toʻgʻri mablagʻ (investisiya) kiritish marketingi; 
7. Xalkaro marketing; 
8. Notijorat faoliyati sohasidagi marketing; 
9. Ijtimoiy gʻoyalar marketingi; 
1.  Ichki  marketing  qoidaga  koʻra  bir  tomon  doirasida  tovar  va  xizmatlarni  sotish  masalalari 
bilan bogʻliq. Amalda barcha korxonalar avval ichki bozorga keladi, yukori natijalarga erishgandan 
keyin esa, yaʻni raqobatbardosh mahsulotlarini yaratgandan keyin tashqi bozorga chiqadi. 
2.  Tovarlar  va  xizmatlar  marketingi  (tovarlar  boʻyicha  marketing)  samarali  sotishni  tadqiq 
qilish va tovarlar va xizmatlar turlari boʻyicha tadbirkorlik faoliyatining foydaliligini taʻminlashni 
koʻzda tutadi. Masalan, xorijda sanoat tovarlari marketingi, isteʻmol tovarlari va xizmatlar marketingi 
ishlab chiqilgan. 
3.  Eksport  marketingi  yangi  xorijiy  sotish  bozorlarini  quyidagicha  tadqiq  qilish,  firma 
mahsulotlarini sotish uchun xorijiy sotish xizmatlarini tashkil qilishni koʻzda tutadi. 
4.  Import  marketingi  yukori  samarali  xaridorlarni  taʻminlash  uchun  bozor  tadqiqotlarining 
alohida shakllarini koʻzda tutadi. 
5. Ilmiy-texnik marketing xaridning ilmiy-texnik faoliyat natijalari: patentlar va lisenziyalarni 
sotish  va  xarid  qilish  qismidagi  marketing  tadqiqotlari,  fan-texnika  taraqqiyoti  yoʻnalishlarini 
oʻrganish, tegishli tomonlar patent huquqlari masalalari va boshqalar bilan bogʻliq. 
6. Toʻgʻridan-toʻgʻri marketing kiritish marketingi oʻz ichiga xorijiy faoliyatni tadqiq qilish, 
yangi  korxona  ishining  imkoniyatlari  (biznes-reja  turlari),  uning  sotish  faoliyatini  chuqur  va  har 
taraflama  tahlil  qilishni,  hamda  kompaniya  manfaatlari  va  korxona  qurilgan  mamlakat  qonunini 
hisobga olgan holda tashqi bozorda sotish tadqiqotlarini oʻz ichiga oladi. 
7. Xalqaro marketing, tashqi iqtisodiyot, tashqi savdo marketingi deb ham ataydilar, mahsulotni 
xorijda qurilgan milliy korxonalarda sotishni koʻzda tutadi. U ishlab chiqarish, sotish vazifalarining 
juda kattaligi bilan farqlanadi, asosan koʻp sonli mamlakatlar hududlarini qamrab oluvchi transmilliy 
kompaniyalarga javob beradi. 
8.  Notijorat  faoliyati  sohasidagi  marketing  asosan  alohida  tashkilot  yoki  alohida  shaxsga 
nisbatan jamoaning ijobiy fikrini yaratish masalalari bilan bogʻliq. 
9.  Ijtimoiy  marketingni  qoʻllashning  eng  muhim  sohasi  rivojlanadigan  mamlakatlarda  oilani 
rejalashtirish,  qariyalar  va  kasallarga  eʻtiborni  jalb  kilish  ayrim  ijtimoiy  zaruriyatlarga  xayriya 
qilishga tayyorlikni rivojlantirishdan iborat.