Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

21.2. Hisobotlarning turlari, tarkibi va unga quyiladigan talablar 

Xo‘jalik yurituvchi subektning hisobotlari uchta asosiy mezon bo‘yicha turkumlanadi:  

- axborotlar hajmiga ko‘ra; 

- tuzilish maqsadiga ko‘ra; 

- davriyligi bo‘yicha. 

Hisobotdagi ma’lumotlar hajmiga ko‘ra xususiy hisobot va umumiy hisobotlarga bo‘linadi.  

Xususiy hisobot xo‘jalik yurituvchi subektning batta faoliyat uchastkasidagi ishi to‘g‘risidagi 

axborotlarni o‘z ichiga oladi.  

Umumiy hisobot xo‘jalik yurituvchi subektning butun moliya-xo‘jalik faoliyatini tavsiflaydi.  

Hisobotlar tayinlanishiga ko‘ra tashqi va ichki hisobotlarga bo‘linadi.  

Tashqi hisobotlar xo‘jalik yurituvchi subektning faoliyat tavsifi, daromadliligi mulkiy hamda 

moliyaviy  ahvoli  to‘g‘risidagi  axborotdan  tashqi  foydalanuvchi-manfaatdor  yuridik  va  jismoniy 

shaxslarni  axborot  bilan  ta'minlash  vositasi  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Buxgalteriya  hisobining  xalqaro 

standartlari va O‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonunining 20-moddasiga 

muvofiq tashqi yillik moliyaviy hisobot e’lon qilinishi lozim.  

Ichki  hisobotlar  xo‘jalik  yurituvchi  subektning  ichki  ehtiyojlaridan  kelib  chiqqan  holda 

tuziladi. 

Hisobot qamrab oladigan davrlar bo‘yicha davriy (joriy) va yillik hisobotlarga bo‘linadi.  

Davriy  hisobotlar  hisobot  yili  ichida  muntazam  ravishda  ma'lum  davr  oralig‘i  (kunlik, 

haftalik, oylik, choraklik, yarim yillik, 9 oylik) uchun tuziladi. Yillik hisobot hisobot yili tugaganidan 

so‘ng tuziladi (8.1-rasm). 

Moliyaviy hisobotda korxona faoliyatidan olinadigan moliyaviy natijalar, ularning iqtisodiy 

tavsifiga muvofiq turlari bo‘yicha guruhlanib aks ettiriladi. Aktivlar, passivlar va kapital balansda 

korxona moliyaviy holatini bevosita baholaydigan elementlarga kiradi. 

O‘zbekiston  Respublikasi  «Buxgalteriya  hisobi  to‘g‘risida»gi  qonunining  16-moddasiga 

muvofiq moliyaviy hisobot quyidagi asosiy shakllarni o‘z ichiga oladi: 

− 

buxgalteriya balansi; 

− 

moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot; 

− 

asosiy vositalar harakati to‘g‘risidagi hisobot; 

− 

pul oqimlari to‘g‘risida hisobot; 

---

 

220 

 

− 

xususiy kapital to‘g‘risida hisobot; 

− 

izohlar, hisob-kitoblar va moliyaviy hisobotga tushuntirishlar. 

Moliyaviy hisobot buxgalteriya hisobi tizimining yakuniy natijasi sifatida moliyaviy hisobot 

subektining  moliyaviy  holatini  va  uning  moliyaviy  ahvolidagi  o‘zgarishlarni  ko‘rsatadi.  Bunday 

axborotlardan ko‘plab iste'molchilar quyidagi maqsadlardla foydalanadi: 

a) kreditlar berish bo‘yicha qarorlar qabul qilish va investision qarorlar qabul qilish uchun; 

b) subektning kelgusidagi pul oqimlarini baholash; 

B) subektning resurslari, majburiyatlari va ulardagi o‘zgarishlar to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish. 

Buxgalteriya hisobotlarining tarkibi va shakllari hamda ularni to‘lg‘azish tartibi to‘g‘risidagi 

yo‘riqnoma O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan belgilanadi.