Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

Buxgaltyerlik  (moliyaviy)  hisobot-hisobot  davri  uchun  korxona  faoliyatining  natijalari, 

tegishli tarzda tasdiqlangan shakllarda taqdim etiladigan, o‘zaro bog‘liq ko‘rsatkichlar to‘plami. 

Moliyaviy hisobotni tuzish va e’lon qilish tamoyili buxgalteriya hisobi uslubiyatining asosi 

hisoblangan muhim tamoyillardan biridir.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ishonchlilik  nafaqat  buxgaltyerlik  hisobi  axborotlari,  balki  hisobning  boshqa  turlari,  eng 

avvalo statistik hisob ma’lumotlariga asoslanadi. Ushbu yondoshuvning buzilishi biznes-reja tuzish, 

Hisobotning ahamiyati – uning: 

ishonchliligi 

to’liqligi  

o‘z vaqtidaligi 

tekshiriluvchanligi  

oddiyligi  

taqqoslanuvchanligi  

tejamliligi  

e’lon qilinishi  

qat’iy belgilangan  

tartibda rasmiylashtirilishi 

---

 

218 

 

xo‘jalik faoliyatining turli pog‘onalarida mulklarni tezkor boshqarish imkonini ham yo‘qqa chiqaradi. 

Ushbu talab hisobot va reja ko‘rsatkichlarining taqqoslanuvchanligini talab etadi.  

To‘liqlik  aniqroq  asoslangan  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish  imkonini  beradi.  Shu 

maqsadda  sintetik  va  analitik  hisob  ma’lumotlari  inventarizatsiya  natijalari  va  mustaqil  auditorlik 

tashkiloti xulosasi bilan tasdiqlangan bo‘lishi lozim.  

O‘z vaqtidalik zarur moliyaviy hisobotlarni tegishli joylarga belgilangan muddatlarda taqdim 

etishni bildiradi. Tashkiliy-huquqiy va mulkchilik shakllaridan qat'iy nazar (budjet tashkilotlaridan 

tashqari) barcha tashkilotlar har chorakda choraklik yakunlanganidan keyin 30 kun ichida moliyaviy 

hisobot taqdim etishlari lozim. Yillik moliyaviy hisobot yil yakunlanganidan so‘ng 90 kun davomida, 

agar boshqacha muddat O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan belgilanmagan bo‘lsa, taqdim 

etilishi lozim. U mulkdorlarning ta'sis hujjatlariga muvofiq belgilangan tartibda tasdiqlanishi lozim.  

Moliyaviy  hisobotning  oddiyligi  uning  qisqa  va  tushunarliligidan  iborat.  Buxgalteriya 

hisobining xalqaro standartlarga o‘tkazilishi ushbu talabni amalga oshirishga yordam bermoqda.  

Moliyaviy hisobotning tekshirishga qulayligi unda taqdim etilgan axborotning istalgan vaqtda 

tasdiqlanish  imkoniyatini  nazarda  tutadi.  Ushbu  shart  bilvosita  unda  taqdim  etilgan  axborotning 

betarafligini bildiradi.  

Buxgalteriya  hisobi  ma’lumotlarining  taqqoslanuvchanligini  ta'minlash  maqsadida  hisob 

siyosatiga o‘zgarishlar moliyaviy yilning boshida kiritilishi lozim.  

Agar  bunday  taqqoslanuvchanlik  bo‘lmasa,  hisobot  davridan  oldingi  davr  uchun 

ma’lumotlarga tuzatish kiritilishi kyerak. Bunda O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobini 

huquqiy-me’yoriy tartibga solish tizimining amaldagi me’yoriy hujjatlari bilan belgilangan qoidalar 

qo‘llaniladi. Moliyaviy hisobot ko‘rsatkichlarining uslubiy birligi shundan iborat.  

Tuzatishlar va ularni bajarish uslubi moliyaviy hisobotga tushuntirish xatida tuzatishlar sababi 

ko‘rsatilgan holda ochib berilishi lozim. 

Moliyaviy hisobotning ishonchliligi uning to‘laqonligi bilan kuchayadi, ya'ni u korxonaning 

o‘z moliya-xo‘jalik faoliyati ko‘rsatkichlari kabi, uning filiallari, vakolatxonalari va boshqa tarkibiy 

bo‘linmalari,  jumladan  mustaqil  balansga  ajratilgan  boshqa  tarkibiy  bo‘linmalar  ko‘rsatkichlarini 

ham o‘z ichiga olishi lozim.  

Taqqoslanuvchanlik kechayotgan jarayonlar va tafovutlarni aniqlash maqsadida har xil vaqt 

oralig‘ida bir xil ko‘rsatkichlar mavjudligini nazarda tutadi.  

Bunday  taqqoslashning  maqsadi  korxona  rivojlanishining  borishini  aniqlash  uchun  zarur. 

Lekin, undan foydalanishda axborotlarning foydalilik chegarasi tamoyilidan chetga chiqish mumkin 

emas.  Bu  esa  noto‘g‘ri  xulosalarni  shakllantirishga  olib  keladi.  Masalan,  korxona  hisobot  davrida 

ishlab chiqarishni pasaytirish maqsadida ishlab chiqarish tuzulmasini o‘zgartirish to‘g‘risida qaror 

qabul qilgan va shu munosabat bilan bankdan uzoq muddatli kredit olgan. Taqdim etilgan moliyaviy 

hisobot  ma’lumotlariga  ko‘ra  korxonaning  moliyaviy  holati  yaxshilanishini  faqat  uzoq  kelajakda 

ko‘rish mumkin.  

Ushbu yondoshuvlarni amalga oshirish uchun moliyaviy hisobotda keltirilgan o‘tgan davrdagi 

va hisobot davridagi aniq ko‘rsatkichlar bo‘yicha axborotlarni taqqoslash keltirilishi lozim.