Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

9.6. Asosiy vositalar inventarizatsiyasi va uning natijalarini  

rasmiylashtirish. 

Inventarizatsiyaning asosiy maqsadi korxonaning asosiy vositalarini xaqiqiy mavjudligini 

va  sifat  xolatini  aniqlash,  texnik  xujjatlarini  (pasporti,  tavsifi,  loyixasi  va  sh.  k.)  tekshirish, 

buxgalteriya mahlumotlarini aniqlashdan iborat. 

Asosiy vositalar inventarizatsiyasi 5 va 19 BHMS bo‘yicha amalga oshiriladi. 5-BHMS 

belgilashi bo‘yicha asosiy vositalarning haqiqiy mavjudligini va ularning butligini nazorat qilish 

maqsadida  ular  sub’ektlar  tomonidan  vaqti-vaqti  bilan,  lekin  kamida  ikki  yilda  bir  marta 

inventarizatsiya qilinadi.  

Inventarizatsiya  korxona  rahbarining  bo‘yrug‘i  bilan  tayinlangan  komissiya  tomonidan 

amalga  oshiriladi.  Asosiy  vositalardan  to‘g‘ri  foydalanish  va  saqlanishini  tekshirish  ham 

komissiyaning vazifasiga kiradi. U korxonaga kerakli bo‘lgan obhektlarni, ular bo‘yicha alohida 

vedomost tuzish kerak. Inventarizatsiya o‘tkazish natijasi bo‘yicha inventarizatsiya – 1 shaklida 

inventarizatsiya ruyxati tuziladi. Bu shaklni quyida keltiramiz: 

 

Inv – 1shakl 

1 – sonli asosiy vositalar inventarizatsiya ruyxati. 

Asosiy vositalar – binolar, stanoklar va asbob uskunalar. 

Joylashagan joy – 01 – tsex. 

Tilxat 

Inventarizatsiyaning boshlanish vaqtiga qiymatliklar bo‘yicha barcha kirim va chiqim xujjatlari 

buxgalteriyaga  topshiriladi  va  mening  (bizning)  mashuliyatimga  qabul  qilingan  barcha 

qiymatliklar kirimga solingan chiqib ketgani – xarajatga utkazilgan. 

Moddiy javobgar shaxs: Xakimov 

Sex boshlig‘i Bokiev, tsex boshlig‘i Rasulov, tsex boshlig‘i Gubanov. 

lavozimi familiyasi 

102-sonli buyruqqa asosan 

20 oktyabr 21 oktyabr «_______»______ 

200___yil 200_____yil 200______yil 

01-schyotida quyidagi sana xolatiga  bo‘lgan xaqiqiy qoldig‘i ko‘chirib yozildi. 

200____yil 1 noyabrga 

200____yil 1 noyabrga 

_________«___»________ 

1-inv. shaklining 2 va 3-betlari 

Inven-tar 

nomeri 

1025 

Nomi va qisqacha 

tahrifi  

Sex binosi  

Tokar stanogi 

T-19 

va h.k 

Jami 

Chiqa-

rilgan 

yili 

1980 

 

1984 

200___y. 1 noyabrga xisobdagisi 

Haqiqiy borligi 

buxgalteriya 

xisobi 

mahlumoti bo‘yicha 

Soni  

Dona 

qiymati 

so‘m 

soni  

dona 

qiymati 

so‘m 

3 

200000 

3 

200000 

1 

18000 

1 

18000 

 

 

 

 

70 

500000 

70 

500000 

---

 

 

Inv.-1 shaklining 4-beti 

200__yil 1-noyabrga hisobdagisi 

Hisob-

dan 

chiqa-

rilgan-

ligi 

to‘g‘ri-

sida 

belgi 

200___yil 1-noyabrga hisobdagisi 

Hisob-

dan 

chiqa-

rilgan-

ligi 

to‘g‘ri-

sida 

belgi 

Haqiqiy borligi 

Buxgaletriya 

xisobi bo‘yicha 

haqiqiy borligi 

buxgaletriya 

xisobi bo‘yicha 

Soni, 

Dona 

qiy-

mati, 

so‘m 

soni, 

dona 

qiy-

mati, 

so‘m 

soni, 

dona 

qiy-

mati, 

so‘m 

soni, 

dona 

qiy-

mati, 

so‘m 

1 

200000  1 

200000 

 

 

 

 

2 

1200 

2 

1200 

 

 

 

 

 

Ro‘yxat bo‘yicha jami: 

a)tartib nomeri 

 

 

etmish 

 

 

 

 

 

 

 

 

______________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

so‘z bilan 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b)summasi, so‘m 

 

 

besh yuz ming   . 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

so‘z bilan 

Komissiya raisi: 

zavod direktorining yordamchisi Soy 

 

 

 

 

 

 

Lavozimi, F.I.O. imzo 

Komissiya ahzolari: 

bosh buxgaletr yordamchisi Shashmatova T.V. 

tsexning katta injeneri Tumanskaya Z.D. 

 

Mazkur inventrizatsiya ro‘yxati 1 dan to  70 gacha nomlangan qiymatlar mening oldimda (bizning 

oldimizda) komissiya tomonidan  natura shaklida tekshirildi va ro‘yxatga  olindi, shu munosabat 

bilan  inventraizatsiya  komissiyasiga  dahvoim  (dahvoimiz)  yo‘q.  Ro‘yxatda  keltirilgan 

qiymatliklar  mening  (bizning)  mahsuliyatimida    (mahsuliyatimizda)  turibdi.  Moddiy  javobgar 

shaxs (shaxslar) Xakimov. 

 

200____yil 30 oktyabr 

Mazkur ro‘yxatdagi mahlumotlar va xisoblashlar 200__ yil 3 noyabrda tekshirildi. 

Material bo‘limning buxgalteri____________________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

imzo 

Bu  shaklning  4-beti  uch  marta  takrorlanadi,  chunki mazkur  ro‘yxatdan  uch  marta  takrorlanadi. 

chunki mazkur ro‘yxatdan uch marta inventarizatsiya o‘tkazishda foydalanish mumkin. 

Inventarizatsiya boshlandi 200_____________________yil 28 

Inventarizatsiya tugutildi 200_____________________yil 30 

 

 

Mazkur  asosiy  vositalarning    inventarizatsiya  ro‘yxati  asosiy  vositalarning  saqlanishi  uchun 

mahsuliyatli lavozimli shaxslar va xar bir qiymatliklarning joylashgan joylari bo‘yicha komissiya 

tomonidan  bir  nusxadan  tuziladi.  Ro‘yxat  komissiya    va  moddiy  javobgar  shaxs  tomonidan  

imzolanib,  buxgalteriyaga  beriladi.  Asosiy  vositalarni  har  yili  inventarizatsiya  qilishda 

buxgalteriyaning  ish  xajmini  kamaytirish  maqsadida  inventarizatsiya  ro‘yxati  inventarizatsiya 

mahlumotlarini uch sanaga aks ettirish uchun taynlangan. 

Buxgaletriya  xisobi  bilan  inventarizatsiya  natijalari  mahlumotlari  orasidagi  farq  buxgaletriyada 

inv.–18 shaklidagi taqqoslash vedmostini tuzish yo‘li bilan rasmiylashtiriladi. 

 

200______yil_____________holatida asosan vositalarni  inventarizatsiya natijalarini taqqoslash 

vedvosti. 

200______yil «___»____dagi  buyruqqa asosan__________________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

lavozimi, familiyasi 

---

 

mahsuliyatli saqlashda turgan  aosiy vositalarning  haqiqiy borligi inventarizatsiya qilinadi. 

 

Inventarizatsiya boshlandi 200____yil «___»____________ 

 

Inventarizatsiya tugatildi 200____yil «___»____________ 

Inventarizatsiya aniqlandi 

 

Tartib 

nomeri 

Nomi 

va 

qisqacha 

tahrifi 

Chiqarilgan 

(tayyorlangan 

yili) 

Inventarizatsiya natijalari 

ortiqcha 

kam 

soni, dona  qiymati 

soni, dona  qiymati 

 

Buxgalter 

Taqqoslash natijalari bilan  tanishtirildi 

Moddiy javobgar shaxsning imzosi 

Buxgalter xisobida yo‘q bo‘lgan  obhektlar ro‘yxatga yoziladi va hozirgi (joriy) qiymatda 

baholanadi.  Bunda  eskirish  obhektining  haqiqiy  holatiga  qarab  aniqlanadi.  Yetishmagan 

mahlumotlar  komissiya  tomonidan  inventarizatsiya  ro‘yxatiga  yozib  qo‘yiladi.  Inventarizatsiya 

mahlumotlari taqqoslash yo‘li bilan hisob (inventar kartochkalar) mahlumotlari bilan solishtiriladi. 

Hisobda  aks  ettirilgan  asosiy  vositalar  qiymatini  ko‘paytiruvchi  yoki  asosiy  vositalar  dastlabki 

qiymatini  kamaytiruvchi  kapital  ishlar  aniqlansa,  komissiya  dalolatnoma  tuzadi  va  obhektning 

dastlabki qiymatini ko‘paytiruvchi yoki kamaytiruvchi mummani aniqlaydi. 

Asosiy vositalarni inventarizatsiya qilishda №19 BHMSning umumiy qoidalari, xususan 

24-29 bandlariga rioya qilinadi. 

Inventarizatsiyada aniqlangan asosiy vositalar kamomadi buxgalteriya hisobida quyidagi 

tartibda aks ettiriladi: 

a) Kam chiqqan asosiy vositalar obhektining boshlang‘ich (qayta tiklash) qiymati hisobdan 

chiqarilganda 

Debet 9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» schyoti 

Kredit 0100-«Asosiy vositalarni hisobga oluvchi schyotlar» (0110-0199) 

b) Kam chiqqan asosiy vositalar obhekti bo‘yicha hisoblangan eskirish summasi hisobdan 

chiqarilganda. 

Debet 0200-«Asosiy vositalar eskirishini hisobga oluvchi schyotlar» (0211-0299). 

Kredit 9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» schyoti 

v) Kam chiqqan asosiy vositalar obhektining qoldiq qiymatiga 

Debet 5910-«Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo‘qotishlar» schyoti 

Kredit 9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» schyoti 

Agar baholash natijasida obhektning bozor qiymati (undiriladigan summa) kam chiqqan 

obhekt  qoldiq  qiymatidan  yuqori  bo‘lsa,  olingan  daromad  summasi  buxgalteriya  hisobida 

quyidagicha aks ettiriladi: 

Debet 4730 –«Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimlarning qarzi» schyoti – aybdor yoki 

moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo‘lgan bozor qiymatiga; 

Kredit 5910 – «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo‘qotishlar» schyoti – kam 

chiššan asosiy vositalar obhektining šoldiš šiymatiga; 

Kredit  9390  –  «Boshqa  operatsion  daromadlar»  schyoti-aybdor  shaxs  yoki  moddiy 

javobgar  shaxsdan  undirilishi  lozim  bo‘lgan  bozor  qiymati  va  qoldiq  qiymati  o‘rtasidagi  farq 

summaga (olingan daromad). 

Olingan daromad summasi umumiy belgilangan tartibda soliqqa tortiladi. 

Agar baholash natijasida obhektning bozor šiymati (undiriladigan summa) kam chiqqan 

obhektning  qoldiq  qiymatidan  past  bo‘lsa,  ko‘rilgan  zarar  summasi  buxgalteriya  hisobida 

quyidagicha aks ettiriladi: 

a) Debet 4730-«Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimlarning qarzi» schyoti – aybdor 

yoki moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo‘lgan bozor qiymatiga. 

Debet  9430  -  «Boshqa  operatsion  xarajatlar»  schyoti  –  aybdor  yoki  moddiy  javobgar 

shaxsdan  undirilishi  lozim  bo‘lgan  bozor  qiymati  va  qoldiq  qiymati  o‘rtasidagi  farq  summaga 

---

 

(ko‘rilgan zarar summasiga) 

Kredit 5910 - «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo‘qotishlar» schyoti – kam 

chiqqan asosiy vosita obhektining qoldiq qiymatiga. 

Ko‘rilgan  zarar  summasi  daromad  (foyda)  solig‘ini  hisoblashda  umumiy  belgilangan 

tartibda soliqqa tortiladigan bazaga qo‘shiladi. 

b) ko‘rilgan zarar summasini xœjalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy-xœjalik faoliyati 

natijalariga olib borish; 

Debet 9900-«Yakuniy moliyaviy natijani hisobga oluvchi schyotlar» schyoti. 

Kredit 9430 – «Boshqa operatsion xarajatlar» schyoti 

Kamomadning aniq aybdori topilmagan yoki moddiy javobgar shaxslardan undirib olish 

imkoni bo‘lmagan hollarda kam chiqqan asosiy vositalarni hisobdan chiqarish quyidagi tartibda 

amalga oshiriladi: 

a) boshlang‘ich (qayta tiklash) qiymatiga 

Debet 9210 – «Asosiy vositalarning chiqib ketishi» 

Kredit 0100 – «Asosiy vositalarni hisobga oluvchi schyotlar» (0110-0199) 

b) μisoblangan eskirish summasiga 

Debet 0200 – «Asosiy vositalar eskirishini hisobga oluvchi schyotlar» (0211-0299) 

Kredit 9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi» schyoti. 

v) Ko‘rilgan zarar summasini hisobdan chišarish. 

Debet 9430 – «Boshqa operatsion xarajatlar» 

Kredit 9210 – «Asosiy vositalarning chiqib ketishi» schyoti. 

g) kœrilgan zarar summasini xœjalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy-xœjalik faoliyati 

natijalariga olib borish: 

Debet 9900-«Yakuniy moliyaviy natijalarni μisobga oluvchi schyotlar» schyoti. 

Kredit 9430 – «Boshqa operatsion xarajatlar» schyoti 

Ko‘rilgan  zarar  summasi  daromad  (foyda)  solig‘ini  hisoblashda  umumiy  belgilangan 

tartibda soliqqa tortiladigan bazaga qo‘shiladi. 

Inventarizatsiyada aniqlangan hisobga olinmay qolgan asosiy vositalar obhektlari shularga 

o‘xshash  obhektlarning  oshiqcha  chiqish  aniqlangan  sanadagi  bozor  qiymati  bo‘yicha  ularning 

haqiqiy ahvolini hisobga olgan holda baholanadi (oshiqcha chiqish sabablari va aybdor shaxslar 

keyinchalik aniqlanadi) va buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi: 

a) hisobga olinmay qolgan asosiy vositalarni bozor bahosi bo‘yicha kirim qilish. 

Debet 0100 – Asosiy vositalarni hisobga oluvchi schyotlar» (0110-0199) 

Kredit 9390 – «Boshqa operatsion daromadlar» schyoti. 

Olingan daromad summasi umumiy belgilangan tartibda soliqqa tortiladi. 

Hisobga  olinmay  qolgan  asosiy  vositalar  bo‘yicha  amortizatsiya  ular  asosiy  vositalar 

tarkibiga qo‘shilgan paytdan boshlab hisob siyosatida belgilangan tartibda hisoblanadi.