Asosiy vositalar kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etish xususiyatiga
Ishlab chiqarish asosiy vositalari o‘z navbatida qishloq xo‘jalik va noqishloq xo‘jalikka
Qishloq xo‘jalik tarmog‘ida dehqonchilikka, chorvachilikka taalluqli ishlab chiqarish asosiy
vositalari hamda umumiy ishlarga mo‘ljallangan vositalarga ajratiladi. Noqishloq xo‘jalik ishlab
chiqarish asosiy vositalari noqishloq xo‘jalik tavsifidagi tarmoqlar – sanoat ishlab chiqarishlari,
Noishlab chiqarish asosiy vositalariga umumiy ovqatlanish va savdo, uy-joy kommunal
xo‘jaligida, maishiy xizmat sohasida, sog‘liqni saqlashda, maorif va hokazolarda foydalaniladigan
Asosiy vositalarni iqtisodiyot tarmoqlari va faoliyat turlari bo‘yicha taqsimlash maqsadli
mo‘ljalga hamda ushbu vositalar ishtirokida ishlab chiqariladigan mahsulot va ko‘rsatiladigan
Natural-ashyoviy belgilariga ko‘ra asosiy vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing) shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy
IV.
Binolar (sigirxonalar, tovuqxonalar, cho‘chqaxonalar, g‘allaxonalar, idora binolari,
yoqilg‘i omborlari, garajlar va hokazolar).
V.
Inshootlar (silos minoralari, issiqxonalar, sugorish shahobchalari, go‘ngxonalar,
hayvonlar uchun qafaslar va hokazolar).
VI.
Uzatish moslamalari (suv taqsimlash shahobchalari, radio eshittirish, telefon
shahobchasi va hokazolar).
VII. Mashina va uskunalar, shu jumladan: kuch uzatuvchi mashinalar va uskunalar
(traktorlar, o‘ziyurar mashinalar, elektr dvigatellari va hokazolar); ish mashinalari va uskunalar (erga
ishlov berish mashinalari va qurollari, sepish va ekish mashinalari, o‘rim-yig‘im mashinalari, don
yanchish mashinalari, sog‘ish qurilmalari, somon qirqish mashinalari va hokazo); o‘lchash va tartibga
solish asboblari, qurilmalar va laboratoriya uskunalari (agrozooveterinariya xonalarining asboblari
va laboratoriya uskunasi, avtomobil torozilari, mikroskoplar va hokazolar); hisoblash texnikasi
(hisoblash mashinalari) va boshqalar, boshqa mashinalar va uskunalar (o‘t o‘chirish mashinalari,
telefon stantsiyalari, radio eshittirish uzellari va boshqalar).
VIII. Mebel va ofis jihozlari.
IX.
Kompyuter jihozlari va hisoblash texnikasi.
X.
Transport vositalari (yuk va yengil avtomobillar, avtobuslar, avtopritseplar, ot-arava
transporti, suv transporti va hokazolar).
XI.
Ish hayvonlari (otlar, ho‘kizlar, eshaklar, tuyalar va hokazo).
XII. Mahsuldor hayvonlar (sigir, buqalar, urg‘ochi cho‘chqalar, erkak cho‘chqalar,
sovliqlar, qo‘chqorlar).
XIII. Dastgohlar (elektrparmalagichlar, iskanalar va boshqalar).
XIV. Ishlab chiqarish inventari va buyumlari (baklar, katta don qutilari, dastgohlar,
flyagalar, bidonlar va boshqalar).
XV. Xo‘jalik inventari (idora jihozlari, yozuv mashinkalari, divanlar, gilamlar va hokazo).
XVI. Ko‘p yillik o‘simliklar (mevali daraxtlar, ihotazorlar va boshqalar).
XVII. Boshqa asosiy vositalar (kutubxona fondlari, inventarlari va hokazo).
XVIII. Konservatsiya qilingan asosiy vositalar
XIX. Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing)ga olingan asosiy vositalar.
Asosiy vositalar butun ishlatilish davri davomida dastlabki ¢iymati ularning eskirishi alohida
hisoblangan holda hisobga olinadi.
Asosiy vositalarning dastlabki qiymati deyilganda ularni barpo qilish, qurish (loyiha smeta
hujjatlarini qo‘shgan holda) yoki sotib olish bahosini (tashib keltirish va o‘rnatish xarajatlarini
qo‘shib) tushuniladi.
Dastlabki qiymatidan tashqari asosiy vositalarning ¢oldi¢ va ¢ayta tiklash ¢iymati ham
mavjud.
Asosiy vositalarning ayni paytdagi ¢oldi¢ ¢iymati dastlabki qiymat va ushbu asosiy
vositalarning xuddi shu paytgacha bo‘lgan eskirish summasi o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.
Qayta tiklash (ayni paytdagi) qiymati deyilganda sotib olingan va qurilgan inventar obektning ayni
paytdagi amal qilib turgan baholardan kelib chiqadigan qiymati tushuniladi.
Buxgalteriya hisobida asosiy vositalarning ¢ayta tiklanish qiymati asosiy vositalarni qayta
baholash paytidagina aks ettiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
