Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

Ikkinchi variant. Boshlang‘ich qoldiq (saldo) kreditda bo‘lib, debet oboroti esa boshlang‘ich 

kredit qoldiq va kredit oboroti summasidan kichik bo‘lganda, uning matematik modeli quyidagicha 

bo‘ladi: 

S'

kt

+KO

to

-DO

to

=S''

kt, (7) 

Agar  debet  oboroti  boshlang‘ich  kredit  qoldiq  (saldo)  va  kredit  oboroti  summasidan  katta 

bo‘lsa, u holda qoldiq debetda qoladi. 

Buxgalteriya hisobida xo‘jalik muomalalarini qayd qilish xronologik va sistematik tartibda 

amalga oshiriladi. 

Xronologik

4

 yozuv deb, xo‘jalik muomalalalarining sodir bo‘lish ketma-ketligiga ko‘ra qayd 

qilishga aytiladi. 

Sistematik  yozuv  deb,  sodir  bo‘lgan  xo‘jalik  muomalalarini  schotlar  tizimi  bo‘yicha 

belgilangan schotlar aloqasi orqali qayd qilishga aytiladi.  

Xronologik  va  sistematik  yozuvlar  birlashtirilishi  yuqori  samara  beradi.  Hisob  registrida 

bunday kombinatsiyadagi yozuv sinxronistik yozuv deyiladi. 

Ro‘yxatga olish, hujjatlarga ishlov berish, buxgalteriya yozuvlarini tuzish va ularni schotlarga 

tarqatib yozishning zamonaviy usullari bu ishlarning syermehnatligini kamaytiradi. Hozirgi vaqtda 

ikki yoqlama  yozuvning mohiyatida mujassamlashgan  «eng buyuk kashfiyot»ning qadr-qimmatini 

amalga oshirish uchun to‘la sharoitlar  yaratilmoqda. Birinchidan, debetlanuvchi va kreditlanuvchi 

schotlar  bo‘yicha  summalarni  jamlash  avtomatik  rejimda  amalga  oshirilib,  oborotlarni  jamlash  va 

qoldiqlarni chiqarishda xatolaring oldi olinadi hamda shu bilan birga xo‘jalik muomalalarining to‘liq 

ro‘yxatga olinganligini tasdiqlaydi. 

Ikkinchidan,  tegishli  xo‘jalik  muomalalarini  amalga  oshiruvchi  xodimlar  o‘rtasida  o‘zaro 

nazoratni ta'minlaydi. 

Uchinchidan, schotlar korrespondensiyasi asosida xo‘jalik muomalasining o‘z vaqtida amalga 

oshirilishi va maqsadga muvofiqligi aniqlanadi. 

To‘rtinchidan,  bir  xildagi  muomalalarni  ularni  guruhlash  zarur  bo‘lgan  jarayonda  yig‘ib 

borish  yo‘li  bilan  hisobot  davrining  oxirida  umumiy  jami  bo‘yicha  bitta  yozuv  bajarish  imkoni 

yaratiladi.  Bunda  xo‘jalik  muomalasining  iqtisodiy  mohiyati  buzilmaydi.  Shu  bilan  birga  hisob 

jarayonining syermehnatligi pasayadi.