Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

Ekstinsiv 

omillar 

Intinsiv 

omillar  

---

 

 

271 

 

1-jadval 

O’zbekistonda qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotlari ishlab chiqarish dinamikasi 

(amaldagi narxlarda; milliard so’m)(2005-2014 yy.) * 

 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014** 

Barcha toifadagi xo’jaliklar 

Jami  

5978,3 

7538,8 

9304,9 

11310,7 

13628,6 

16774,7 

21422,3  24370,3 

34201,4 

36957,2 

Dehqonchilik  

3323,1 

4215,0 

5170,1 

6400,1 

8089,0 

10023,0 

12762,3  14155,3 

21211,8 

21810,6 

Chorvachilik  

2655,2 

3323,8 

4134,8 

4910,6 

5539,6 

6751,7 

8660,0 

10215,0 

12989,6 

15146,6 

Fermer xo’jaliklari 

Jami  

1458,5 

2367,5 

3111,0 

3686,0 

4822,6 

5962,8 

7505,1 

8377,2 

12025,5 

12142,0 

Dehqonchilik  

1382,3 

2264.2 

2962,7 

3484,2 

4575,9 

5658,3 

7072,8 

7929,6 

11327,1 

11472,4 

Chorvachilik  

71,2 

103,3 

148,3 

201,8 

246,7 

304,5 

432,3 

447,6 

698,4 

666,4 

Dehqon xo’jaliklari 

Jami  

3689,4 

4698,7 

5959,7 

7367,3 

8504,6 

10468,9 

13453,2 

15474,2 

21492,7 

24067,3 

Dehqonchilik  

1231,3 

1624,4 

2128,8 

2832,6 

3403,1 

6214,2 

5553,5 

6068,4 

9672,6 

10076,5 

Chorvachilik  

2458,1 

3074,3 

3830,9 

4534,7 

5101,5 

4254,7 

7899,7 

9405,8 

11820,1 

13995,4 

Qishloq xo’jaligi korxonalari 

Jami  

835,4 

472,6 

234,2 

257,5 

301,5 

343,0 

464,0 

518,9 

683,2 

747,9 

Dehqonchilik  

709,5 

326,4 

78,6 

83,4 

110,1 

233,0 

136,0 

157,3 

212,1 

261,7 

Chorvachilik  

125,9 

146,2 

155,6 

174,1 

191,4 

110,0 

328,0 

361,6 

471,1 

484,8 

*

 O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi. Yillik statistik to’plam. Toshkent 2013 yil va O’zbekiston qishloq xo’jaligi. Toshkent 2015 

to’plam materiallari. 

**

 Dastlabki  ma’lumotlar 

 

---

 

 

272 

2014 yilda 2005 yilga nisbatan barcha toifadagi xo’jaliklarda fermer xo’jaliklarining salmog’i: 

dehqonchilikda 41,6 dan 52,6 % ga, chorvachilikda 2,7 dan 4,4 % ga oshgan. Dehqon xo’jaliklariniki 

esa mos ravishda 37,0 dan 46,2 % ga oshib va 92,6 dan 92,4 % ga kamaygan. Boshqa qishloq xo’jaligi 

korxonalariniki esa mos ravishda 21,3 dan 1,2 % ga va 4,7 % dan 3,2 % ga pasaygan. 

Ekstensiv omillarga ishlab chiqarish resurslarining miqdorini aks ettiradigan miqdoriy omillar 

kiradi. Xodimlar sonining, ekin maydonlarining, mollar bosh sonining, asosiy va material aylanma 

vositalar hajmining ko’payishi yoki kamayishi yalpi mahsulot miqdorining o’zgarishiga olib keladi. 

Lekin qishloq xo’jaligida ishlab chiqarish resurslari – ish kuchi, yer, ozuqa, chorvachilik binolari va 

boshqalar – chegaralangani uchun ekstensiv asosda mahsulot ishlab chiqarish hajmini ko’paytirish 

asosiy omil hisoblanmaydi.  

   Shuning  uchun,  qishloq  xo’jaligi  mahsuloti  ishlab  chiqarishni,  harakatdagi  resurslar 

potensialidan  foydalanishni  sifat  jihatdan  yaxshilashga  asoslangan  intensiv  omillar  asosida 

ko’paytirish  maqsadga  muvofiqdir.  Bu  omillar  ichida  hal  qiluvchi  qishloq  xo’jalik  ekinlari 

hosildorligi va hayvonlar mahsuldorligini oshirishdir. Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishga mablag’ni 

ko’paytirib,  mehnat,  yer  va  moddiy  resurslardan  samarali  foydalanib,  mavjud  o’zlashtirilgan  yer 

resurslari  va  mavjud  mol  bosh  sonidan    qishloq  xo’jalik  ekinlari  hosildorligi  va  mollar 

mahsuldorligini oshirish mumkin.  

Qishloq  xo’jaligi  yalpi  mahsulot  miqdoriga  ekin  maydonlari  va  poda  oboroti  tarkibi  muhim 

ta’sir  ko’rsatadi.  Ekin  maydonlari  tarkibini  takomillashtirish  deganda,  hosildorligi  past  ekinlar 

o’rniga hosildorligi  yuqori bo’lgan ekinlarni almashtirib,  ularning salmog’ini oshirish tushiniladi. 

Ancha yuqori hosilli ekinlar bilan ekin maydonlarini yanada kengaytirish dehqonchilik mahsulotlari 

yalpi hosilini ko’paytirish imkonini beradi.  

Chorvachilikda  poda  oboroti  tarkibini  takomillashtirish,  podada  ancha  mahsuldorli  mollarni, 

shuningdek  podada    sog’in  sigirlar,  ona  qo’ylar,  echkilar  va  boshqalarga  salmog’ini  oshirish 

tushiniladi. 

Podada sigirlar salmog’ini oshirish degani, masalan bir bosh sigirdan ozuqani kam miqdorda 

oshirgan holda sut ishlab chiqarish keskin ko’paytirishdir.  

 Mamlakat  oziq  –  ovqat  fondini  ko’paytirishning  muhim  manbai,  qishloq  xo’jalik 

mahsulotlaridagi yo’qotishlarni tugatish, ulardan foydalanishni yaxshilashdir. Chunki har yili ishlab 

chiqarish,  saqlash,  ortish-tushirish  qoidalariga  amal  qilmaslik,  shuningdek  mahsulotning  sifatini 

buzilishi hisobiga necha millionlab so’m zarar ko’rilmoqda.