Microsoft Word ЎҚ. ҚЎланмамонетар 2019 docm

8-МАВЗУ. МОНЕТАР СИЁСАТДА ТАРГЕТЛАШ ВОСИТАЛАРИ
8.1.Инфляцияни таргетлаш режимларининг тавсифи 
Таргетлаш сўзининг мазмун моҳиятига қисқача урғу берадиган бўлсак, у инглизча 
“Target” сўзидан олинган бўлиб, “Мақсад” ёки “Мўлжал” деган маъноларни 
англатади. Бошқача айтганда, пул-кредит воситаларининг у ёки бу дастагини 
муайян даврга қаратилган мақсадли (мўлжалли) бошқариш чора-тадбирлари 
тушунилади.
Бугунги кунда жаҳон амалиётида иқтисодиётни монетар сиёсат таъсирида 
бошқаришнинг бир қанча таргетлаш режимлари мавжуд бўлиб, улар монетар 
таргетлаш, инфляцияни таргетлаш ва валюта курсини таргетлаш каби 
режимларни ўз ичига қамраб олади. Таргетирлаш. Пул массаси ҳажмининг 
ўзгаришни ўрнатилган усуллар ёрдамида чегаралаш таргетирлаш деб аталади. 
Таргетирлашда маълум бир даврда пул массаси ҳажмининг тахминий юқори ва 
паст даражаси белгилаб берилади. 
Жаҳон амалиётида пул массаси ҳажмини чегаралашнинг тахминий даражаси 
қуйидаги мақсадли йўналишлар бўйича белгилаб берилади. Масалан, Францияда 
бу усул назорат рақамлари, АҚШда депозит шаклида, Японияда истиқбол 
шаклида белгилаб берилади. 
Марказий банк таргетирлашни пул муомаласини мувофиқлаштиришнинг бошқа 
воситалари билан биргаликда олиб боради. Таргетирлашнинг аҳамияти шундаки, 
маълум бир даврда ҳақиқатда муомалага чиқарилган пул массасини тахминий 

---

96
белгилаб берилган пул массаси билан солиштириш натижасида пул 
муомаласидаги аҳвол тўғрисида маълумотга эга бўлиш мумкин ва олдиндан 
зарурий чоралар ишлаб чиқиш ҳамда амалга ошириш имкониятига эга бўлиш 
мумкин. Бу эса ўз навбатида Марказий банк пул кредит сиёсатининг 
самарадорлигини таъминлайди. 
Ўзбекистон ўз монетар режимини юқорида қайд қилинган таргетлаш 
режимларининг ҳеч бири бўйича расмий равишда эълон қилмаган, лекин унинг у 
ёки бу кўринишларидан амалда фойдаланиб келмоқда. Хусусан, Марказий банк 
томонидан ҳар йили қабул қилинадиган “Монетар сиёсатнинг асосий 
йўналишлари” бўйича қатъий пул-кредит сиёсати давом эттирилиб, унда 
инфляциянинг мақсадли прогноз параметрлари (6-7%), иқтисодиётнинг пул 
массасига бўлган реал талабини қондириш (стерилизация операциялари) ва 
миллий валюта курсининг мақсадли параметрлари (йилига ўртача 10%ли 
девальвация каридори) қаратилган чора тадбирларнинг реализацияси амалга 
оширилади. 
Ушбу йўналишларни янада тор доирада тавсифлайдиган бўлсак, улар 
қуйидагиларни ўз ичига олади: 
• 
пул агрегатларининг ўзгариш динамикаси, пул бозоридаги ҳолат ва тижорат 
банкларининг ликвидлилигини таъминлаш бўйича олиб бориладиган чора-
тадбирлар; 
• 
инфляция ва иқтисодий ўсишнинг мақсадли параметрларидан келиб чиққан 
ҳолда монетар сиёсат инструментларини самарали қўллаш чора-тадбирлари; 
• 
пул ва валюта бозори барқарорлигини таъминлаш бўйича олиб бориладиган 
чора-тадбирлар; 
• 
тижорат банклари кредит ресурслари миқдорига таъсир кўрсатишнинг 
мажбурий резерв талаблари инструментларини оқилона қўллаш чора-
тадбирлари; 
• 
миллий ваюта барқарорлигини таъминлаш бўйича валюта сиёсати 
инструментларидан фойдаланиш чора-тадбирлари; 

---

97
• 
қайта молиялаш ставкаси инструментини оқилона қўллаш чора-тадбирлари ва 
бошқалар.