|
0M
1
D
– номинал пул қолдиқларига талаб эгри чизиғи.
M
d
M
S
– пулга таклиф эгри чизиғи.
P
e
P
1
0 M
1
d
M
Графикда PY даромад эмас, P нарх акс эттирилганлиги сабабли 0M
D
оғиш Y
даражасига боғлиқ бўлади. Y қанчалик юқори бўлса, исталган нарх даражасида
номинал пул қолдиқларига талаб шунчалик катта бўлади.Бозор нарх даражаси
P
e
нуқтага етганда мувозанатда бўлади.
3.2. Кейнс моделида пулга талаб назарияси
Пулга талабнинг Кейнсча назарияси қуйидаги схема бўйича тузилади:
47
1. Бойликнинг муқобил шаклларини аниқлаш– бу пуллар, ёки облигациялар
бўлади. Акциялар ва ғазна векселлари облигацияларнинг субститутлари
сифатида кўриб чиқилади ва алоҳида ҳисобга олинмайди.
2.Пуллар барча томонидан муомала воситаси сифатида қабул қилинадиган ва
фоиз кўринишида фойда келтирмайдиган актив сифатида изоҳланади;
облигациялар – ҳукуматнинг муддатсиз қарз мажбуриятлари, уларнинг купон
ставкаси қатъий белгиланади.
3. Индивид пул шаклида сақлашга мойил бўлган бойлик улушини аниқлаш.
4. Индивиднинг энг кам риск билан ўз активлар портфелидан даромадни
максималлашга интилиши.
5. Пулга талабнинг Кейнсча назарияси пулни жамғаришнинг уч мотивини
назарда тутади – трансакцион, спекулятив ва кутилмаган мақсадларга (ёки
эҳтиёткорлик мотиви).
Пулга талабнинг Кейнсча модели икки қисмдан таркиб топади:
( )
( )
( )
r
L
Y
L
r
L
y
kp
M
M
M
D
D
D
2
1
2
2
1
+
=
+
=
+
=
Тенгламанинг биринчи қисми трансакцион мотивни, иккинчи қисми эса –
спекулятив мотивни акс эттиради. Трансакцион мотив, Дж. Кейнснинг
ҳисоблашича, “даромад миқдори уни олиш ва сарфлаш ўртасидаги вақт
муддатига боғлиқ бўлади”. Демак, бу мотивни амалга ошириш учун номинал
пул қолдиқлари суммаси
y
kp
га тенг бўлган пул даромадининг доимий улушини
ифодалайди, бу ерда
k
доимий кўрсаткич. Масалан, индивид ҳар бир
хафтанинг бошида 20 долл. даромад олади ва уни бир маромда сарфлайди.
Хафта давомида ўртача пул қолдиғи 10 долл.ни ташкил қилади.
[ ( 20+0 ): 2 ], ёки трансакцион қолдиқ хафталик даромаднинг доимий улушини
(1/2) ёки йиллик улушини 1/104 – ифодалайди. Демак, пул даромадининг
доимий улуши қуйидагига тенг:
D
M
y
p
k
1
=
48
Агар даромад олиш вақти икки баравар кичрайса (масалан, даромад хафтада
икки марта олинади) доимий кўрсаткич
k
икки баравар камаяди. Кейнсчиларда
k
кўрсаткичи классик миқдорий назария тарафдорлари билан бир хил эмас.
Булар учун
k
бутун пул массасининг муомала тезлигига тескари кўрсаткични
ифодалайди:
V
k
1
=
, кейнсчиларда эса у фақат трансакцион қолдиқлар тезлигига
тааллуқли холос. Кейнс моделида барча пул қолдиқларининг муомала тезлиги
фоиз ставкасининг функцияси ҳисобланади, чунки унга спекулятив пул
қолдиқлари таъсир кўрсатади. Кейнснинг монетар назариясида спекулятив
талаб асосий ролни ўйнайди. Спекулятив мотив, Кейнсга кўра, «келажакнинг
нима келтиришини бозорга нисбатан яхшироқ билиш эвазига фойда олиш»
истагига асосланади.
Облигацияларга жорий фоиз ставкаси уларни харид қилиш ҳақида қарор
қабул қилиш пайтида
( )
1
r
орқали белгиланади. Йил якунида кутиладиган фоиз
ставкаси даражаси -
2
,
1
e
r
. У
1
r
қайд қилинган фоиз ставкасига боғлиқ эмас. Пулга
спекулятив талаб
1
r
ва
2
,
1
e
r
ўртасидаги муносабатга боғлиқ: облигацияларга
киритилган ҳар бир доллар учун индивид йилига фоиз кўринишида
1
r
плюс CG
капитал қийматнинг ўсишини олиш истагида бўлади:
Агар CGни бир инвестицион долларга тўғри келадиган сумма кўринишида
ифодаласак, унда:
1
2
,
1
1
−
=
=
e
r
r
облигации
цена
текущая
CG
g
(1)
бу ерда: g – бир долларга капитал қийматнинг ўсиши.
Бу ифода шундан келиб чиқадики, облигация нархи облигацияга фоиз
ставкасига
тескарикатталик
ҳисобланади.
Демак,
(
)
1
2
,
1
/
1
/
1
r
r
CG
e
−
=
.
Тенгламанинг иккала томонини
1
r
жорий фоиз ставкасига кўпайтириб,
(
)
1
/
2
,
1
1
1
−
=
×
e
r
r
CG
r
ни оламиз.
1
r
облигациянинг жорий нархига тескари
49
кўрсаткич эканлиги сабабли, тенгламанинг чап томонини (1) формуладаги каби
қайта ёзиш мумкин.
Облигацияни 1 долл.га сотиб олиб, индивид йил якунида
g
r +
1
доллар ишлаб
олиш ниятида бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
