Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

11.2.13.  “Dastur ul-muluk” 
“Dastur ul-muluk” (“Podshoh’larga qwllanma”) nomli qimmatli asar 
muallifi XVII asr tarixchisi Xoja Samandar Termiziydir. Uning wz ismi 

---

 
133
Muh’ammad Baqoxoja bwlib, asli nasaf(Qarshi)lik, Mir Haydariy tariqati 
shayxlaridan biri oilasida dunёga kelgan. 
Xoja Samandar Termiziy Ashtarxoniylardan Abdulazizxon (1645-1681 yy.) 
va Subxonqulixon (1681-1702 yy.) bilan zamondosh bwlgan. U 1702 yilgacha 
Qarshida raislik lavozimida
43
 turgan, Abdulazizxon va Subxlnqulixonning h’arbiy 
yurishlarida ishtirok etgan. Oxiri ana shu Mir Haydariy tariqati shayxlaridan 
bazilarining ig’vosi bilan 1702 yili raislik lavozimidan istevoga chiqishga majbkr 
bwldi va umrining oxirigacha, u 1735 yili h’ali h’aёt bwlgan, faqat ilmiy faoliyat 
bilan mashg’ul bwlgan. 
Xoja Samandar Termiziy wz davrining keng malumotli kishilari jumlasidan 
bwlgan. Wsha vaqtlarda ёzilgan bir qator kitoblar, jumladan “Muzakkiri ah’bob”, 
“Muh’it at-tavorix”ning malumotlariga qaraganda, u etuk shoir, ёzuvchi va tarixchi 
olim bwlgan, iloh’iёt ilmini h’am yaxshi bilgan, kwp saёh’at qilib, nazariy bilmini 
mustah’kamlagan. 
Bizning zamonimizgacha olimning ikki muh’im asari etib kelgan. Bulardan 
biri “Dastur ul-muluk” bwlib, u 1695 yili va ikkinchisi “Anis ul-fuqaro” (“Faqirlar 
dwsti”) nomi bilan mashh’ur bwlib, 1735 yili ёzilgan. 
Wzbekiston tarixini wrganishda Xoja Samandar Termiziyning “Dastur ul-
muluk” asari zwr qimmatga ega. Asar Buxoro xonligining XVII asrning 70-90- 
yillardagi ijtimoiy-siёsiy ah’volini, shuningdek, Buxoro bilan Xiva xonliklari 
wrtasidagi siёsiy munosabatlarni wrganishda katta ah’amiyatga ega. Asarda wzaro 
kurashlar, oliy martabali mansabdordar orasida keng tarqalgan buzuqlik, 
poraxwrlik, zulm va meh’natkash xalqning og’ir ah’voli h’aqida qimmatli 
malumotlar mavjud. “Dastur ul-amal”da wzbeklarning etnik tarkibi h’aqida h’am 
muh’im dalil va malumotlarni uchratamiz.   
1971 yili “Dastur ul-amal”asarining forsiy matnini, ruscha tarjimasi, zarur 
izoh’lar bilan M.A.Saloh’itdinova chop etdi. Asarning wzbekcha nashri 1997 yili 
Jabbor Esonov tomondan amalga oshirildi.