Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

11.2.11. “Tarixi olamoroyi Abbosiy” 
“Tarixi olamoroyi Abbosiy” (“(Shoh’) Abbosning olamni bezovchi tarixi”) 
nomli asar garchi XVI asrda wtgan yirik Eron tarixchisi İskandarbek Munshiy 
tomonidan yaratilgan bwlsa-da, unda Wzbekistonning tarixi va uning boshqa 
mamlakatlar bilan munosabatini wrganishda muh’im ah’amiyat kasb etadi. 
İskandarbek Munshiy wz asarida keltirgan ayrim dalil va malumotlariga 
qaraganda, 1561 ёki 1562 yili tug’ilgan. U saroy yumushiga qabul qilingunga 
qadar kichik moliya xizmatchisi bwlib ishlagan, keyinchalik devoni inshoga qabul 
qilingan. Bwlg’usi tarixchi 1587 yili h’arbiy xizmatga jalb etilgan va shoh’ Abbos 
avval Safaviy (1587-1629 yy.)ning h’arbiy yurishlarida voqeanavis bwlib ishtirok 
etgan, 1593 yili esa saroy munshiysi lovozimiga tayinlangan va umrining 
oxirigacha shu lavozimda turgan. İskandarbek Munshiy 1634 yili vafot etgan. 

---

 
131
İskandarbek Munshiyning “Tarixi olamoroyi Abbosiy” nomli asarida 
Eronning 1588-1634 yillar orasidagi tarixi xronologik, yilma-yil tartibida yuaёn 
qilingan. Bu asar h’am “Akbarnoma” singari saroyda .ritilgan kundalik daftar, 
rasmiy h’ujjatlar, baёn etilgan voqealar ishtirokchilarining og’zaki axboroti h’amda 
muallifning shaxsiy kuzatuvlari bilan twpoangan malumotlar asosida ёzilgan. 
“Tarixi olamoroyi Abbosiy” asari tarkibi muqaddima, uch jild va xotimadan 
iborat. Asarning I-II jildlari 1616, uchinchi jildi esa 1628 yili ёzib tamomlangan. 
Kitobning birinchi jildi kompilyatsiya, umumlashtiruvchi xususiyatga ega 
bwlib, Xondamirning “Habib us-siyar”, Mir Yah’ё Qazviniyning “Lubb at-tavorix” 
(“Tarixlar mag’zi”) va muallif“Tarixi olamoroyi Abbosiy” nomalum ikki asar 
“Tarixi shoh’ İsmoil Safaviy” va “Tazkirayi shoh’ Tah’mosib” h’amda boshqa 
asarlarga tayanib ёzilgan. Unda asosan shoh’ Abbosning ota-boblari, shuningdek, 
shoh’  İsmoil avval (1502-1524 yy.), shoh’ Tah’mosib avval (1524-1576 yy.), 
İsmoil soniy (1576-1578 yy.) va Sulton Muh’ammad Xulobanda (1578-1587 yy.) 
h’ukmronligi yillaridagi tarixi umumiy tarzda baёn etilgan. 
“Tarixi olamoroyi Abbosiy” asarining II-III jildlari mazmuni yangi bwlib, 
mustaqil ah’amiyatga ega. Ularda Eronning 1588-1628 yillar orasidagi ijtimoiy-
siёsiy tarixi keng ёritib berilgan. Uchinchi jild oxirida shoh’ Abbos avval bilan 
zamondosh bwlgan shayxlar, olimlar, shoirlar va xattotlar h’aqida qimmatli 
malumotlar keltirilgan.  
Asar Wzbekiston tarixini wrganishda h’am katta ah’amiyat kasb etadi. Unda 
Wzbekistonning XVI asr oxiri va XVII asrning birinchi choragidagi siёsiy ah’voli 
h’aqida noёb malumotlarni uchratamiz. Bundan tashqari, asar XVI asrning oxiri va 
XVII asrning birinchi choragida Eron bilan Buxoro xonligi wrtasidagi siёsiy 
munosabatlarni wrganishda muh’im manbalardan biri h’isoblanadi. 
Asardan ayrim parchalar B.Dorn (matni) va V.V.Velyaminov-Zernov 
tomonidan matni va qisqartirilgan ruscha tarjimasi nashr etilgan. Kitob matni yana 
ikki marta Teh’ronda 1896 yili toshbosma va 1956 yili bosmasi chop etilgan.