Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

8.3.19. Shomiyning “Zafarnoma” asari 
Mavlono Nizomuddin Shomiy ёki mavlono Nizomuddin Shanbiy, Shanbi 
G’ozoniy asli Tabrizning shimoli-g’arbiy tarafida, undan ikki mil masofada 
joylashgan joyda tug’ilgan tarixchi “Zafarnoma” asari bilan mashh’ur bwlgan. U 
1393 yili Amir Temur xizmatiga qabul qilingan, 1404 yilgacha u bilan bwlib, 
soh’ibqironning h’arbiy yurishlarida voqeanavis va voiz mansabida ishtirok qilgan. 
1402 yili Amir Temur unga wzining tarixini aniq va sodda tilda ёzib berishni 
buyurgan. Nizomuddin Shomiy bu asarni 1402-1404 yillar orasida ёzib 
tamomlagan. Asar jah’ongirning h’okimiyat tepasiga kelishi (1370 yil.)dan to 1404 

---

 
87
yilgacha bwlgan voqealarni wz ichiga oladi. “Zafarnoma” asari h’aqiqatan h’am 
sodda tilda, ravon uslubda ёzilgan, daliliy malumotlarga boy. Lekin Amir Temur 
h’aёti mazkur asarda birmuncha, Sharafuddin Aliga nisbatan kam, idealashtirilgan. 
Asar Wzbekiston, Qozog’iston, Yaqin va Wrta Sharq mamlakatlarining XIV 
asr II- yarmi va XV asr boshlaridagi ijtimoiy-siёsiy tarixini wrganishda muh’im va 
ishonchli manbalardan biri h’isoblanadi. 
Nizomuddin Shomiy wz asarini ёzishda G’iёsidin Ali Yazdiyning 
“Rwznomayi g’azavoti Hinduston”, Amir Temurning uyg’ur kotiblari tomonidan 
yaratilgan “Tarixi xoniy” va boshqa saroyda bitilgan kundaliklardan foydalangan. 
“Zafarnoma”yi Nizomuddin Shomiyning ikkita tarh’riri mavjud: 1) 1404 yili 
Amir Temur Ozarbayjon yurishidan qaytganda unga taqdim etilgan nusxa. 2) 
Mironshoh’ning wg’li Mirzo Umarga (1404 yid 26 martda Amir Temur 
“Halokuxon taxti”ni , yani G’arbiy Eron h’amda Ozarbayjonni inom qilgan) 
paytida taqdim qilingan. U yuqorida qayd etib wtilgan birinchi nusxadan deyarli 
farq qilmaydi. Asar “Zafarnoma” deb ataladi. Unga ayrim uslubiy tuzatishlar 
kiritilgan va debocha h’amda Mirzo Umarga bag’ishlangan kichik bir ilova (zayl) 
qwshilgan. Shunga qaraganda, Nizomuddin Shomiy umrining swnggi yillarini 
Mirzo Umar xizmatida bwlgan va ona yurti Tabrizda istiqomat qilgan.  
“Zafarnoma”ning qwlёzma nusxalari Armaniston, Angliya, Frantsiya, İroq 
va Turkiya kutubxlnalarida saqlanmoqda. Asarning tanqidiy matni F.Tauer 
tomonidan 1937 va 1956 yillari Pragada chop etildi. 
1996 yili Nizomuddin Shomiy “Zafarnoma” asarini Yu. Hakimjonov 
tomonidan amalga oshirilgan forscha tarjimasi A.Wrinboev tomonidan tah’rir 
qilinib nashr etildi.