Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

8.3.5. “Siёsatnoma” 

---

 
75
Bu mashh’ur asar muallifi Nizomulmulk laqabini olgan Saljuqiylar davlatida vazir 
sifatida xizmat qilgan yirik davlat arbobi va tarixchi olimdir. Uning asli ismi Abu 
Ali al-Hasan ibn Ali ibn İsh’oq at-Tusiy (1018-1092 yy.) bwlib, Saljuqiy 
h’ukmdorlar Sulton Alp Arslon (1063-1073) h’amda Sulton Malikshoh’ I larning 
bosh vaziri bwlgan va bu davlatning ijtimoiy-siёsiy h’aёtida katta rol wynagan. U 
saltanatdagi tarqoqlikka barh’am berish, markaziy davlat tuzumini 
mustah’kamlash, davlatning moliyaviy ishlarini tartibga solish uchun h’arakat 
qilgan. Shuning uchun unga mamlakatni tartibga soluvchi, yani Nizomulmulk 
nomi berilgan. Nizomulmulk Bag’dodda “Nizomiya” atalmish musulmon h’uquq-
aqoid maktabiga asos solgan. 
 “Siёsatnoma” asarining boshqa nomi ”Ciyar al-muluk” (“Podshoh’larning 
turmushi”)dir. Kitob 1092 yili ёzib tugallangan. U 51 bobdan iborat bwlib, unda 
davlat tizimi, moliyaviy h’isob-kitob ishlari, qwshin tuzulishi, mansablar va ularga 
amaldorlarni tayinlash tartibi, amaldorlar faoliyati muammolari xususida fikr 
yuritiladi. 
 
Asarda Wzbekiston tarixiga oid muh’im va qimmatli malumotlar bor. 
Somoniylar zamonida turk g’ulomlarining davlatning ijtimoiy-siёsiy h’aёtida 
tutgan wrni, Turkiston xonlari Qoraxoniylar saroyida xizmat qiluvchi xodimlarning 
maishiy ah’voli, Somoniylar xizmatida bwlgan amirlar unvonlari, Xorazmshoh’ 
Oltintosh (1017-1032) bilan Sulton Mah’mud G’aznaviyning  vaziri Ah’mad ibn 
Hasan wrtasidagi ёzishmalar ana shular jumlasidandir. Asarda, bundan tashqari, 
karmatlar, botiniylar h’arakati, Muqanna qwzg’oloni h’aqida h’am ayrim diqqatga 
sazovor malumotlar mavjud.  
 “Siёsatnoma”ning forschasi 1931, 1956 yillari, frantsuzchasi 1893 yili, 
inglizchasi 1960 yili h’amda ruschasi 1949 yili B. D. Zaxoder tomonidan chop 
qilingan. Kitob wzbek tiliga h’am tarjima qilingan.