Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

8.2. Huquqiy h’ujjatlar va ёzishmalar 
 
Xoja Ah’rorga tegishli vasiqa va vaqfnomalar. Bu turdagi h’ujjatlar kwp va 
ular arxiv va muzeylarning fondlaridan, shuningdek qwlёzma kitoblar saqlanaёtgan 
kutubxonalardan topish mumkin. Yirik sharqshunos olima O.D.Chexovich (1912-
1982- yy.) Wzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining Sharqshunoslik 
instituti va Wzbekiston Respublikasi Davlat arxivi fondlarida saqlanaёtgan vasiqa 
va vaqfnomalar fondini kwp yillar davomida qunt bilan wrgandi va ular ichida 
Xoja Ubaydulla Ah’rorga tegishlilarini ajratib olib, matni va ruscha tarjimasi, va 
maxsus tadqiqot bilan birga qwshib 1974 yili “Samarkandskie dokumentı XV-XVI 
vekov” nomi bilan nashr etdi. 

---

 
72
Xoja Ubaydulla Ah’ror wz davrining badavlat, boobrw kishisi bwlib, 
mamlakatning iztimoiy-siёsiy h’aёtida katta nufuzga ega bwlgan. Uni shu darajaga 
etkazgan omillardan biri uning qwlida twplangan katta er-suv va mol-mulk bwldi. 
Tarixiy manbalarning guvoh’lik berishicha, uning 300 jufti nov (bir juft h’wkiz 
ёrdamida h’aydab ekiladigan er) eri, shah’arlarda   timlari (usti ёpiq bozor), 
dwkonlari, h’ammomlari, karvonsaroylari, tegirmonlari, moyjuvozlari bwlgan.   
Xoja Ubaydulla Ah’ror marifatli va raiyatparvar kishi edi. Daromadning bir 
qismini xayrli ishlarga sarflagan, xalq manfaatini h’imoya qilgan. Masalan, 1463 
yili Temuriyzoda Umarshayx Mirzo Toshkent xalqidan katta miqdorda xiroj talab 
qilganda, Xoja Ubaydulla Ah’ror uni wz h’isobidan twlab yuborgan; 
h’unarmandlar va bozor ah’lidan olinadigan tamg’a solig’iga qarshi chiqqan, uning 
wzi va mulki barcha soliqlardan ozod qilinganiga qaramay, ayrim yillari h’amma 
qatori xiroj, ushr va boshqa soliqlar maunoti devoniya va navoibi sultoniya twlab 
turgan. 
Xoja Ubaydulla Ah’ror h’ar yili Sulton Ah’mad Mirzo (1458-1494 yy. 
Movarounnah’r h’ukmdori)ning devoniga 80 ming man (4,32 kg.ga teng) g’allani 
xiroj wrnida yuborib turgan; yiliga unga xirojning bir qismini – 10 ming kumush 
tanga berib turgan. 
Xoja Ubaydulla Ah’rorga tegishli vasiqa, vaqfnoma va boshqa  h’uquqiy 
h’ujjatlar h’ali boshqa erlardan h’am topiladi. Lekin O.D.Chexovich nashr 
qilganlarning wzi h’am Wzbekistonning XU-XU1 asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy 
ah’volini wrganishda birinchi darajali manba bwlib xizmat qiladi. Quyida ikkita 
h’ujjat mazmunini keltiramiz: 
VASİQA 
Alloh’ jumlai jah’on egasidir, uning shon shavkati yuqori bwlsin! (Hijriy) 
859 yil jumodi ul-oxir oyining 12- kuni. 
Bayramxwja wg’li Hasan, mulkiga mutasaddiy bwlishga h’aq-h’uquqi 
bwlgan h’olda, dedi: “Samarqandning Swzangaron kwchasida joylashgan ikki 
xonalik uyimni, tah’oratxona va ayvoni bilan, Ubaydullaxoja Jaloliddin 
Mah’mudga sotdim. 
Mazkur h’ovli-joyning g’arb tarafi oliyjanob, h’urmat-eh’tiromga loyiq 
bwlgan olg’uvchining dwkoni bilan tutash, shimoliy tarafi podshoh’lik erlari va 
qisman Amir Shermuh’ammad xojaning uyi bilan, sharqi-janub tarafdan esa xalqa 
kwchalar bilan tutashdir. 
Ushbu mulkni, barcha h’aq-h’uquqlari bilan, h’ozirda muomalada bwlgan 
1500 dinori adliyaga
23
 sotdim.  
Mazkur sado-sotiqning kafilligi wzimning zimmamda. 
Savdo quyidagi shaxslarning guvoh’ligida bwldi: 
Abu Mansur Muh’ammad; 
Sadulla Muh’ammad al-İspijobiy; 
Ah’mad Ali al-Xorazmiy; 
Xoja Sulton Jah’ongir wg’li; 
Bayramshoh’ Junayd Ramazon wg’li. 
                                                 
23
 Динори адлия – Мирзо Улуғбек даврида зарб этилган олтин танга пул, вазни 4,4 гр.га тенг.
 

---

 
73
Hammasi bwlib 26 guvoh’.”
24