Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

13.4. Me’yorlarni bajarilishini korxona yakuniy natijalariga ta’siri
Mehnat va moddiy resurslar me’yorlarining bajarilishini hisobga olishdagi asosiy vazifalarga:

• 
  ishlab chiqarishda ish vaqtidan yo‘qotishlar sabablarini o‘rganish;
  
• 
  xom-ashyo va materiallar sarf darajasini o’rganish;
  
• 
  normal texnologiya shart, sharoitlaridan chetga chiqish sabablarini o‘rganish;
  
• 
  brak mahsulotlarini kelib chiqish sabablarini o‘rganish;
  
• 
  -eskirgan me’yorlarni (texnika, texnologiya darajasiga mos kelmaydiganlarini) aniqlash kabilar kiradi.
  

O‘rnatilgan me’yorlarni bajarilishi natura hamda foiz o‘lchovlarida hisobga olish tartibi mahsulot ishlab chiqarish me’yorlarini aniqlashda foydalaniladi. Bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkindir:
T_min=D_k/T_vd (12.1)
Bu yerda:
T_min – natura o‘lchovidan mahsulot ishlab chiqarish me’yori;
D_k – kuduzgi ish vaqti yoki smenali ish vaqti davomiyligi.

Me’yorlarni bajarilishini foizlarda hisobga olish mahsulot ishlab chiqarish me’yorlari o‘rnatilgan sharoitlarda ham qo‘llanishi mumkin. Lekin bunda ish joyda faqatgina yoki bir qat’iy chegaralangan bir necha operatsiyalar soni bajariladigan bo‘lishi kerak. Bunday holatda quyidagi formulani qo‘llash mumkin bo‘ladi:

F_min=(Q_h/Q_n)100 (12.2)
Bu yerda:
F_min – mahsulot ishlab chiqarish me’yorlarini bajarilish foizi;
Q_h – hisobot oyida haqiqatda natura shaklida ishlab chiqilgan mahsulot;
Q_n – hisobot oyida o‘rnatilgan me’yor bo‘yicha natura shaklida ishlab chiqariladigan mahsulot.
Mehnat me’yorlarining bajarilishini hisobga olishda foiz o‘lchovidan foydalanish shakli ish joylarida vaqt me’yorlari o‘rnatilgan sharoitlarda, ya’ni turli ishlar, operatsiyalar bajarilishini taqazo etuvchi sharoitlarda qo‘llaniladi. Bunda quyidagi formuladan foydalaniladi: