“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

=(T
dv*
I
s
)/(q*N
x
)
(5.6) 
T
v
=(T
op*
I
s
)/(q*N
x
) *(1+(

xk

tya

dsh

tt
)/100) 
(5.7) 
Bu yerda: 
I
s
 –
ishchilar soni, kishi; 
q –
vaqt birligida bajariladigan ish xajmi; 
N
x
 –
xizmat ko‘rsatish me’yori; 
α
tya
 –
tayyorlovchi yakunlovchi vaqt, foizda (operativ vaqtga nisbatan). 
Asosiy vaqt (T
a
) quyidagi umumiy formula asosida aniqlanishi mumkin: 
T
a
=Q/g
(5.8) 
Bu yerda: 
Q –
umumiy ish xajmi, dona; 

---

41 
Stanoklar (asboblar) bilan bog‘liq ishlarda asosiy vaqt quyidagicha 
aniqlanishi mumkin: 
T
a
=L/S · n ·I 
(5.9) 
Bu yerda: 
L –
ishlanayotgan yoki qayta ishlanayotgan detal uzunligi, mm; 
S –
bir oborotga uzatiladigan detal uzunligi, mm; 
n – 
1 minutdagi oborotlar soni. 
To‘qimachilik ishlab chiqarishda esa asosiy vaqt quyidagicha aniqlanadi: 
T
a
=1/A soat(min)/mahsulot birligi 
(5.10) 
Bu yerda: 
A –
jihozning nazariy ish unumi, mahsulot/soat. 
Nazariy ish unumi esa quyidagicha aniqlanadi: 
A= (60*n*z
u
)/(P
u
*100) 
(5.11) 
A=T
sm
/T
op
 
(5.12) 
Bu yerda: 
n –
asosiy valning aylanish chastotasi (bittaning tepish soni), min=1; 
z
u
 – 
batanning bir tepishida joylashtiriladigan arqoq ipining soni; 
P
u
 –
gazlamaning arqoq bo‘ylab zichligi, ip/dm. 
Mehnat me’yorlarining bajarilishini hisobga olishdagi asosiy vazifalarga: 

ishlab chiqarishda ish vaqtidan yo‘qotishlar sabablarini o‘rganish; 

normal texnologiya shart, sharoitlaridan chetga chiqish sabablarini o‘rganish; 

brak mahsulotlarini kelib chiqish sabablarini o‘rganish; 

eskirgan me’yorlarni (texnika, texnologiya darajasiga mos kelmaydiganlarini) 
aniqlash kabilar kiradi. 
O‘rnatilgan me’yorlarni bajarilishi natura hamda foiz o‘lchovlarida hisobga 
olish tartibi mahsulot ishlab chiqarish me’yorlari ni aniqlashda foydalaniladi. 
Bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkindir: 
T
min
=D
k
/T
vd
(5.24) 

---

42 
Bu yerda: 
T
min
 –
mahsulot ishlab chiqarish me’yori (natural ifodada); 
D
k
 –
kunlik ish vaqti yoki smenali ish vaqti davomiyligi. 
Me’yorlarni bajarilishini foizlarda hisobga olish mahsulot ishlab chiqarish 
me’yorlari o‘rnatilgan sharoitlarda ham qo‘llanishi mumkin. Lekin bunda ish 
joyda faqatgina yoki bir qat’iy chegaralangan bir necha operatsiyalar soni 
bajariladigan bo‘lishi kerak. Bunday holatda quyidagi formulani qo‘llash mumkin 
bo‘ladi: 
F
min
=(Q
h
/Q
n
)100
(5.25) 
Bu yerda: 
F
min
 –
mahsulot ishlab chiqarish me’yorlarini bajarilish foizi;