Mexatronika

Bir fazali bir va ikki yarim davrli to’grilagichni sig’imli yuklamaga ishlashi

“Sig’imli yuklama" va "induktiv yuklama" atamalari o'zgaruvchan tok zanjirlariga nisbatan iste'molchining o'zgaruvchan tok manbai bilan o'zaro ta'sirining ma'lum xususiyatini anglatadi.

Buni taxminan quyidagi misol bilan ko'rsatish mumkin: to'liq zaryadsizlangan kondensatorni tarmoqqa ulab, vaqtning boshlang’ich momentida biz deyarli qisqa tutashuvni kuzatamiz, shu bilan induktivlikni xuddi shu tarmoqqa ulab, vaqtning boshlang’ich momentida bunday yuklama orqali tok deyarli nolga teng bo'ladi.

Buning sababi shundan iboratki, induktivlik va kondensator o’zgaruvchan tok bilan printsipial jihatdan umuman farqli ravishda o’zaro ta’sirlashadi.

Buning sababi shundan iboratki, induktivlik va kondensator o’zgaruvchan tok bilan printsipial jihatdan umuman farqli ravishda o’zaro ta’sirlashadi.

Sig’imli yuklama

Sig’imli yuklama haqida gapirilganda, ular uning o’zgaruvchan tok zanjirida kondensator kabi ishlashini anglatadi.

Bu shuni anglatadiki, sinusoidal o'zgaruvchan tok davriy ravishda (manbaning ikkilangan chastotasi bilan) yuklama sig'imini qayta zaryadlaydi, shu bilan birga davrning birinchi choragida manba energiyasi kondensator plastinalari orasida elektr maydonini yaratishga sarflanadi. Davrning ikkinchi choragida kondensator plastinalari orasidagi elektr maydonining energiyasi manbaga qaytadi.

Davrning uchinchi choragida sig’im tarmoqdan teskari qutb bo’yicha zaryadlanadi (davrning birinchi choragiga nisbatan). Davrning to’rtinchi choragida esa sig’im elektr maydon energiyasi tarmoqqa qaytadi. Keyingi davrda ushbu tsikl yana takrorlanadi. Sinusoidal o’zgaruvchan tok zanjirida sig’imli yuklama o’zini shu tarzda tutadi.

Davrning uchinchi choragida sig’im tarmoqdan teskari qutb bo’yicha zaryadlanadi (davrning birinchi choragiga nisbatan). Davrning to’rtinchi choragida esa sig’im elektr maydon energiyasi tarmoqqa qaytadi. Keyingi davrda ushbu tsikl yana takrorlanadi. Sinusoidal o’zgaruvchan tok zanjirida sig’imli yuklama o’zini shu tarzda tutadi.

Sig’imli yuklamada tok faza bo’yicha kuchlanishdan chorak davr oldin keladi.

Sig’imli yuklamada tok faza bo’yicha kuchlanishdan chorak davr oldin keladi.

Induktiv yuklama

Induktiv yuklama

Elektr energiyasi iste'molchilarining asosiy qismi – faol-induktiv yuklamaga ishlovchi qurilmalardir. Bu yuklamalarga elektrodvigatellar, relelar, kontaktorlar va turli xil solenoidlar kiradi.
Induktiv yuklama – bunda yuklama toki kuchlanishdan chorak davrga kech qoladi. Induktivlikda manba energiyasi magnit maydon energiyasiga aylantiriladi.

Grafikda to’rt qismga ajratilgan bitta davr keltirilgan va 1dan 4 gacha raqamlar bilan nomerlab chiqilgan. Bunda aniq ko’rinib turibdiki, kuchlanish tokdan chorak davr farq qiladi (oldin keladi). Har bir chorak davrlarni tahlil qilib chiqamiz.

Grafikda to’rt qismga ajratilgan bitta davr keltirilgan va 1dan 4 gacha raqamlar bilan nomerlab chiqilgan. Bunda aniq ko’rinib turibdiki, kuchlanish tokdan chorak davr farq qiladi (oldin keladi). Har bir chorak davrlarni tahlil qilib chiqamiz.

1. Manda energiyasi g’altak orqali tokning magnint maydonini hosil qilqish uchun sarflanadi. Boshlang’ich momentda galtak chiqishlarida kuchlanishning qiymati maksimal, tok esa minimal va ortib boradi.

Tok qiymatining ortish tezligi chorak davr oxirida nolga tenglashadi va tok marsimal qiymatga ega bo’ladi. Bunda g’altakdan oqib o’tuvchi tokning qiymati maksimal qiymatga teng bo’ladi.

Tok qiymatining ortish tezligi chorak davr oxirida nolga tenglashadi va tok marsimal qiymatga ega bo’ladi. Bunda g’altakdan oqib o’tuvchi tokning qiymati maksimal qiymatga teng bo’ladi.

2. G’altakning magnit maydonida yig’ilgan energiya manbaga qaytadi. Bundan ikkinchi chorakning boshlang’ich holatiba kuchlanish minimal qiymatga, tok kuchi maksimal qiymatga ega bo’ladi. Ikkinchi chorak davrda tok kamaya boshlaydi, birinchi asta-sekin, chorak davr oxirida ortishi tezlashadi.

Bu vaqtda g’altak chiqishlaridagi kuchlanish birinchi chorak davrga nisbatan teskari qutbli bo’ladi.

Bu vaqtda g’altak chiqishlaridagi kuchlanish birinchi chorak davrga nisbatan teskari qutbli bo’ladi.

3. Uchinchi chorak davrda g’altak teskari qutb bo’yicha magnitlanadi (birinchi chorak davrga nisbatan).

4. Induktivlik magnit maydon energiyasini tarmoqqa qaytaradi.