Mexanika fakulteti

Jadval D-1

№	m, kg		Q, N	R, N		t1,s	Fx, N
1	4,5	24	9	0,5v	-	3	3sin(2t)
2	6	14	22	0,6 v^2	5	-	-3cos (2t)
3	1,6	18	4	0,4v	-	2	4 cos(2t)
4	8	10	16	0,5 v^2	4	-	-6sin(2t0
5	1,8	24	5	0,3v	-	2	9t^2
6	4	12	12	0,8 v^2	2,5	-	-8cos(4t)
7	3	22	9	0,5v	-	3	2cos(2t)
8	4,8	10	12	0,2 v^2	4	-	-6sin(4t)
9	2	20	6	0,4v	-	2,5	2sin(4t)
0	2,4	12	6	0,8v^2	1,5	-	6t

3-HGI ni bajarish uchun quyidagi nazariy ma’lumotlarni bilish zarur:
3. Qisqacha nazariy ma’lumotlar

a) Moddiy nuqta harakatining differentsial tenglamalari.

Massasi m boʻlgan moddiy nuqtaga F₁,F₂...,F_n kuchlar tahsir etayotgan boʻlsa, N’yutonning ikkinchi qonuni quyidagicha yoziladi:

ma= F_k (17)

Bu tenglamani O_xyz koordinata oʻqlariga proektsiyalab,

m = F_kx , m = F_ky , m = F_kz (18)

yoki ikkinchi tartibli hosilani ikki nuqta bilan belgilab,

(19)

(18) va (19) tenglamalarni tezlik koʻrinishida ham yozish mumkin:

m = F_kx , m = F_ky , m = F_kz (20)

(18), (19), (20) tenglamalar moddiy nuqta harakatining differentsial tenglamalari deyiladi.

b) Dinamikaning asosiy masalalari:
Dinamikada asosan ikki xil masalalar yechiladi:

1) Moddiy nuqtaning massasi va harakat qonuniga koʻra ta’sir etuvchi kuchni topish masalasi;

2) Moddiy nuqtaning massasi va ta’sir etuvchi kuchlar berilganda uning harakat qonunini aniqlash masalasi.
d) Dinamikaning ikkinchi masalasini yechish tartibi:
- Koordinata oʻqlari tanlab olinadi.

-Nuqtaga tahsir etuvchi va bogʻlanish reaktsiya kuchlari koʻrsatiladi.

-Nuqta harakatining differentsial tenglamalar tuziladi.

-Tuzilgan differentsial tenglamalar bir marta yoki ikki marta integrallanadi va boshlangʻich shartlari yordamida integral doimiylari aniqlanadi.

-Izlanayotgan noma’lum miqdorlar hisoblanadi.

3- HISOB – GRAFIK ISHI MASALASINI BERILISHI

Mavzu: “Moddiy nuqta harakat differentsial tenglamasini integrallash” (dinamikaning 2-masalasini yechish).

№	m, kg		Q, N	R, N		t1,s	Fx, N
30	2,4	12	6	0,8v^2	1,5	-	6t

9-rasm.

YECHISH: D yukning harakatini ikki qismga boʻlib oʻrganamiz:

1. 
   AB yoʻlda unga ogʻirlik kuchi; normal bosim kuchi;
   

oʻzgarmas kuch va qarshilik kuchlari ta’sir qiladi. Harakat differensiyal tenglamasini Az oʻqiga nisbatan tuzamiz:

yoki ,

Son qiymatlarini qoʻyib, 2,4·

oxirgi tenglamani m massaga boʻlib yuborib,

= (1)

AB=l yoʻl berilgani uchun t vaqt oʻrniga s yolga almashtiramiz:

= (2)

(2) ni (1) ga qoʻyib, oʻzgaruvchilarini ajratib, s va t boʻyicha integral olamiz:

=

yoki l =1,5 m ni qoʻyb,

= ni hosil qilamiz. Bunda e = 2,71.

oxirgi tenglikdan noma’lum aniqlaymiz:

= 6,7 m/s.

2. 
   BC yoʻda yukga ogʻirlik kuchi; normal bosim kuchi;
   

oʻzgaruvchan kuch va sirpanib ishqalanish kuchlari ta’sir qiladi. Harakat differensiyal tenglamasini Bx oʻqiga nisbatan tuzamiz:

yoki ,

bu yerda Son qiymatlarini qoʻyib,

2,4·

oxirgi tenglamani m massaga boʻlib yuborib, .

V va t boyicha integral olib, V=

S va t boʻyicha integral olib, S =

Integral doimiylari larni quyidagi boshlangʻich shartlardan topamiz:

t = 0 da V= , S = 0. Demak

BC yoʻdagi harakat qonuni x=S = -0,98

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. V.I. Szolga, «Theoretical mechanics», Berlin, part-1, 2013 y., - 204 p.

2. A.Ruina, R. Pranap, «Introduction to statics and dynamics »,Oxford University

Press, 2013 y., -1039 p.

3. Ashok, G. Ambekar “Mechanizm and mashine teory”, - India, New Deili, 2013

y.-986 p.

4. Shoobidov Sh.A., Habibullayeva X.N., Fayzullayeva F.D.

5. Nazariy mexanika. O‘uv qo’llanva. ‒T.: Yangi asr avlodi, 2008. ‒ 238 b.

6. Mirsaidov M.M., Boymurodova L.I.,Giyasova N.T. Nazariy mexanika. O‘quv

qo‘llanma‒T.: O‘zbekiston, 2008. ‒246 b.
Internet saytlari

1. www.gov.uz - O‘zbekiston Respublikasi xukumat portali.

2. www.lex.uz - O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi.

3. www.ilm.uz

4. www.ziyonet.uz