Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

17-MAVZU
LABORATORIYA ISHI.
QATTIQ JISMNING ZICHLIGINI ANIQLASH
Kerakli asboblar. Shayinli tarozi (toshlari bilan), o‘lchov chizg‘ichi, 
to‘g‘ri burchakli parallelepiped shaklidagi yog‘ochdan, plastmassadan, 
metalldan yasalgan narsalar. To‘g‘ri geometrik shaklga ega bo‘lmagan 
predmetlar (kichik qaychi, qalamtarosh), suv, menzurka.
Ishni bajarish. 1. To‘g‘ri burchakli parallele piped shaklidagi jismlardan 
biri olinib, uning bo‘yi (l
1
), eni (l
2
) va balandligi (l
3
) chizg‘ich yor damida 
o‘lchanadi (22-rasm). Natija larga ko‘ra V = l
1 
· l
2 
· l
3
 hajm hisob lanadi.
21-rasm.

---

II bob. Mexanik hodisalar
48
48
22-rasm.
   2. Tarozining bir pallasiga to‘g‘ri bur-
chakli parallelepipedni qo‘yib, ikkinchi palla-
siga toshcha lar qo‘yilib muvoza natga keltiri-
ladi. Tosh 
chalarga qarab jism massa 
si m 
aniq lanadi.
3. 
 formula yordamida jism zich ligi 
hisoblab topiladi.
4. Yuqorida ko‘rsatilganidek, tajriba bosh-
qa parallelepipedlar bilan o‘tkazilib, ularning 
ham zichliklari aniqlanadi.
5. O‘lchash va hisoblash natijalari quyidagi jadvalga yoziladi.
Jism
Eni, sm
Bo‘yi, 
sm
Balandligi, 
sm
Hajmi, 
sm
3
Massasi, 
g
Zichligi,
g/sm
3
Yog‘och parallelepiped
Plastmassa  parallelepiped
Metall parallelepiped
6. To‘g‘ri geometrik shaklga ega bo‘lmagan jismlardan birining massasi 
m tarozida tortib olinadi.
7. Menzurkaga jism solinganda suv sathi o‘lchov chizig‘idan o‘tib 
ketmay digan darajada suv solinadi. Dastlabki suv sathi V
1
 yozib olinadi.
8.  Massasi  aniqlangan  jismni  ipga  bog‘lab,  menzurkaga  tushiriladi. 
Bunda suv sathi ko‘tariladi (19-rasmga qarang). Suvning jism botirilgandagi 
sathi V
2
 o‘lchab olinadi.
9. V
jism
 = V
2
 − V
1
 formuladan jism hajmi hisoblanadi.
10. 
 dan jism zichligi hisoblab topiladi.
11. Tajriba boshqa jism bilan takrorlanadi va natijalar jadvalga yoziladi.
Jism
V
1
, sm
3
V
2
, sm
3
V
jism
, sm
3
m, g
ρ, g/sm
3
1.
2.

---

49