Mashinasozlikda polimer materiallarni

УДК: 541.49
MASHINASOZLIKDA POLIMER MATERIALLARNI
QO’LLANISHI

Abdubannayeva Muslima Komiljon qizi 26-MSMSM-21 guruh talabasi Tel.[phone] @[e-mail]

Annatastiya: Maqolada mashinasozlikda plastmassalarni qo’llanishi, plastmassa tarkibi fizik xossalari, deformatsiyalanishishi, plastmassadan qanday materiallar ishlab chiqariladi.
Kalit so’z. Plastmassalar, mashinasozlik, fizik xossa, polimer, ekspluatatsiya, resurs, smolalar, molekula.
Аннотация: В статье рассматривается применение пластмасс в машиностроении, физические свойства пластмасс, деформация, от пластмассы какие материалы производить.
Ключевое слово. Пластмассы, машины, физические свойства, полимер, эксплуатация, ресурс, смолы, молекулы.
Annotation: The article discusses the use of plastics in mechanical engineering, the physical properties of plastics, deformation, what materials to produce from plastics.
Key word. Plastics, machines, physical properties, polymer, operation, resource, resins, molecules.

Plastmassalar tabiiy yoki sun’iy smolalar asosida olinadigan yuqori molekulyar birikmalardir. Plastmassalar tarkibida ularga ma’lum xossalar beruvchi, ulardan buyum tayyorlashni osonlashtiruvchi qo’shilmalar bor.Plastmassalar qizdirish va bosim ta’sirida plastik defarmatsiyalanib ma’lum shaklni olishi va bu shaklni turg’un saqlab qolishi mumkin. Plastmassalar ishlab chiqarish muntazam ko’payib ulardan foydalanish sohasi tobora kengayib bormoqda.
Plastmassalar murakkab ta’sirg ega. Ularning asosiy qismi tabiiy yoki sun’iy smolalar (polimerlar)dan iborat bo’lgan bog’lovchi bo’lgan moddalar tashkil etadi.Polimer molekulalarning uzun zanjirlari turli shaklga ega bolib,turlicha joylashishi mumkin. Agar molekulalar to’g’ri ip shaklda bo’lsa,ulardan olinadigan modda egiluvchan jism xossalariga ega bo’ladi.Po’lat 10-20 % dan ortiq cho’zilmaydi. Ba’zi polimer birikmalarda atomlarning qo’shni gruppalarga bikir karkaz tarzida bog’langan bo’ladi. Bunday material egiluvchan bo’lmaydi plastmassa tarkibiga bog’lovchi moddadan tashqari yana quyidagilar kiradi:

A) B)
1-rasm 2-rasm
plastmassaning suyuq holati plastmassani qotishma holati
1. To’ldirgirchlar yog’och uni, qurum, shisha, momiq, qog’oz, asbest, gazlama, metal kukunlar va hokazo). To’ldirgichlar qimmat turadigan asosiy bog’lovchi modda sarfini kanmaytirish,shuningdek buyumning mustahkamligini oshirish, kirishishini kamaytirish uchun mo’njallangan. Asbest kabi to’ldirgichlar materialning issiqqa chidamliligini oshirsa,metall kukunlari yoki grafit unga elektr va issiqlik o’tkazgich xossalarini beradi:
2. Plastifikatorlar (moylar,fosfor ftal kislotalarning xosilalari); ular polimerlarning plastik va ososn ishlanadigan qiladi:
3. Antioksidlovchilar-plastmassalarning havodagi kislorod,quyosh nuri tasiriga chidamliligini oshiruvchi moddalar:
4. Bo’yoqlar,moylar,G’ovak hosil qilgichlar boshqa moddalar:
Plastmassalarning (!-jadval) xossalari ularga qo’shilgan moddalarning tarkibi va miqdoriga bog’liq. Bu moddalar miqdorini o’zgartirib turli-tuman, hatto, olinadigan birikmalardir. Plastmassalarning qishloq xo’jalik tehnikasida ishlatiladigan sohalari va ularning afzalliklari quyidagilardan iborat: firiksion detallar (mufta disklarining ustquymalari, tormoz lentalari kolodkalari va boshqalar)-katta va barqaror ishqalanish koeffiseenti taminlanadi.

1-jadval