Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

Bu bobda Siz:
– issiqlik manbalari;
–  turli muhitlarda issiqlik o‘t-
kazuvchanlik;
– konveksiya hodisasi;
– nurlanish;
–  jismlarning issiqlikdan ken-
gayishi;
–  issiqlik hodisalari haqida 
Forobiy, Beruniy va Ibn 
Sinoning fi krlari;
–  temperatura va uni o‘lchash 
haqida;
–  ichki energiya va uni o‘zgar-
tirish;
–  ichki yonuv dvigatellari;
–  tabiatni muhofaza qilish 
to‘g‘risidagi ma’lumotlarni 
o‘rganasiz.
IV
BOB
ISSIQLIK
HODISALARI

---

IV bob. Issiqlik hodisalari
102
102
KIRISH SUHBATI
Siz televizorda ko‘p marta berilgan «Maugli» haqidagi multfi lmni 
ko‘rgansiz. Unda Maugli o‘z dushmani bo‘lgan yo‘lbarsni yengish 
uchun «qizil gul»ni (ya’ni olovni) qo‘lga kiritadi. Shundan so‘ng barcha 
hayvonlar uni endi hayvon emas, balki inson deb qabul qiladi. Inson 
esa barcha mavjudotlarning podshohi hisoblanadi. Haqiqatan ham, 
odamlar olovdan foydalana boshlaganlaridan so‘ng turmush tarzi keskin 
o‘zgargan. Ovqatlarni pishgan holda yeyish, metallarni eritib ov, ish va 
urush qurollari yasash, isinish va h.k. barchasi olovni hosil qilish va 
foydalanishni o‘rganish bilan bog‘liqdir. Unga doir ko‘plab afsonalar ham 
to‘qilgan. Masalan, grek afsonalarida alp Prometey xudolardan olovni olib, 
insonlarga bergan va undan foydalanishni o‘rgatganligi haqida gap boradi. 
Hattoki kosmosga qilingan birinchi parvoz haqidagi fi lmni ham «Olovning 
tizginlanishi» deb atashgan. Chunki inson yerda, okeanlarda harakatlanishi 
uchun ishlatiladigan mashinalarda issiqlikdan foydalanish bilan birga, 
kosmosga ham issiqlik (olovni) ishlata olishi tufayli chiqdi.
Kundalik turmushda ham Siz issiq, sovuq, qaynoq, iliq, qish, yoz kabi 
iboralarni ko‘p ishlatasiz. Biz Siz bilan modda tuzilishini o‘rganganimizda 
bug‘, suv va muz bir xil molekulalardan tashkil topganligini ham bilib 
oldik. Xo‘sh, unda issiq suv va sovuq suv molekulalari nimasi bilan 
farqlanadi? Temperatura deganda nimani tushunamiz? Bu kabi savollarga 
keyingi mavzularda javob olamiz.