Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш 1

ФАОЛИЯТИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТЛАРИ 
Иброҳимов Ҳамдам НамДУ катта ўқитувчиси 
Ҳар бир мамлакатда маркетингннинг муваффаққиятли қўлланилиши 
тегишли ҳуқуқий таъминотга, яъни қуйидаги принципларнинг рўёбга чиқиши учун 
қулай шароитлар яратиб берувчи қонунлар ва норматив ҳужжатлар йиғиндисига 
таянади: тадбиркорлик шаклини, ишлаб чиқариш шароитлари, товарлар ва 
хизматлар турини эркин танлаш, ишлаб чиқариш воситалари ва меҳнат 
натижаларига хусусий мулкчилик ҳуқуқи; шартномаларга ва шерикчилик 
мажбуриятларига риоя этилиши. 
Маркетинг стратегияси ҳаракатланишини тушуниш учун маркетинг 
фаолиятига таъсир этувчи қонунлар мазмунини аниқлаб олиш лозим. Буни АҚШ 

---

«Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг 
маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш»
 
147 
мисолида кўрсатиш мумкин. Унда маркетинг ҳақидаги қонунчилик учта асосий 
мақсадни кўзлайди. Биричиси – ҳалол рақобатни таъмин этиш. XX аср бошларига 
қадар АҚШда нефть, банк ва темир йўл тармоқларидаги йирик монополиялар 
рақобатчиларни бартараф этиб, истеъмолчилардан юқори баҳоларда ҳақ 
ундирганлар. 1890 йилда қабул қилингна трестларга қарши Шерман қонуни 
рақобатчилар ўртасида савдога тўсқинлик қилувчи келишувларни, монополияни 
таъқиқлади.Қонун билан майда рақобатчиларни бозордан сиқиб чиқаришга йўл 
қўймасликни таъминлашга, истеъмолчилар танловининг оқилона вариантларини 
бўлишига эришилишини таъминлашга уриниб кўрилди.
Маркетинг 
тўғрисидаги 
қонунчиликнинг 
иккинчи 
мақсади 
– 
истеъмолчиларни нопок тижорат амалиётидан ҳимоя қилишдир. Истеъмолчилар 
хавфсиз товарларга, ҳалол реклама ва маҳсулотлар таркиби ва сотиш шартлари 
тўғрисида тўла ахборотга ҳақлидирлар. Истеъмолчиларга бу ҳуқуқларни 
таъминлайдиган қонунлар қвабул қилинди. Масалан, 1968 йилда қабул қилинган 
кредитлашда ҳаққонийлик тўғрисидаги Қонун кредиторлардан истеъмолчилар 
билан кредит битимларига барча молиявий тўловларни ьтўла очиб берилишини 
талаб қилади.
Учинчи мақсад – жамият манфаатларини ҳимоя қилишдир. Бу масалада 
жамият компанияларнинг ҳалол иродасига таяна олмайди. Табиатни асраш ҳақида 
қонунлар қабул қилинган. Масалан, тоза ҳаво тўғрисидаги Қонун фирмалардан 
ҳаво ифлосланишига ва кислотали ёмғирларга йўл қўймаслиги учун қатъий назорат 
олиб боришни талаб қилади (2-жадвал).