Metrology, standardization and certification

7.3-rasm. Nisbiy xatolikning yo‘l qo‘yiladigan chegarasining o‘zgarishi.

Nisbiy xatolikning yo‘l qo‘yiladigan chegarasi

чег

чег  b

X

o‘lchanayotgan kattalikka bog‘liq emas (7.4, b-

rasm) va shunga ko‘ra o‘lchash vositasining xarakteristikasi birgina son bilan ifodalanishi mumkin. O‘zgaruvchan va o‘zgarmas tok ko‘priklari shunday me’yorlanadi.

Additiv va mul’tiplikativ xatoliklarga ega bo‘lgan o‘lchash vositalarining xatoliklarini me’yorlash uchun 7.2 yoki 7.5 ifodadan foydalaniladi, bunda “a”, “b” yoki “c” va “d” koeffitsientlarga kattaliklar berish kerak. Ushbu ifoda yuqori aniqlikdagi o‘lchash vositalarining xatoliklarini, masalan, raqamli asboblar, ko‘pqiymatli o‘lchovlar va

b.q.ni me’yorlashda keng qo‘llaniladi. Faqat absolyut xatolikni bilish turli o‘lchash diapazoniga ega bo‘lgan o‘lchash vositalarini o‘zaro taqqoslash imkonini bermaydi. Lekin 7.4 ifodadan foydalanib xatoliklar baholansa, buni amalga oshirish mumkin. Turli o‘lchash vositalarining aniqlik sinfini belgilanishi va xatoliklarni hisoblash ifodalari 7.1-jadvalda keltirilgan. O‘lchash vositalarining xatoliklarini aniqlik sinfi yordamida me’yorlash talaygina kamchiliklarga ega. Bunday me’yorlashda kelib chiqishi turlicha bo‘lgan xatoliklar jamlanib, bitta son ko‘rinishida baholanadi va bunda o‘lchash vositalarining tasodifiy xatoliklari qanday kattalikda va muntazam xatoliklari qancha miqdorda ekanligini aniqlab bo‘lmaydi. Agar o‘lchash vositasi boshqa o‘lchash vositalari bilan birgalikda ishlatilayotgan bo‘lsa, umumiy xatolikni aniqlab bo‘lmaydi.



7.4-rasm. Absolyut va nisbiy xatoliklar yo‘l qo‘yiladigan chegaralarining o‘lchanayotgan kattalikka bog‘liqligi.