Metrologiyaning asoslari

Shlitsali birikmalarning shartli ifodalari
Shlitsali to‘g‘ri yonli birikmalarning chizmalardagi shartli ifodalariga misollar:

Birikma uchun: D - 8x42x48H8/h7 8F8/e8;

Vtulka uchun: D - 8x42x48H8x8F8;

Val uchun: D - 8x42x48h7x8e8.

Bu shunday o‘qiladi: birikma uchun - D bo‘yicha markazlashtirilgan shlitsali to‘g‘ri yonli birikma, b=8 mm, d=42 mm, D=48 mm parametrlariga ega.

O‘tqazish D bo‘yicha ø48 H8/h7, b bo‘yicha ø8 F8/e8. Vtulka uchun D bo‘yicha markazlashtirilgan shlitsali to‘g‘ri yonli vtulka, b bo‘yicha ø8F8 parametrlari va joizliklar maydonlariga ega, d - markazlashtirilmaydi, Dø48H8. Val uchun - D bo‘yicha markazlashtiriladigan Shlitsali to‘g‘ri yonli val, b bo‘yicha ø8e8 parametrlari va joizliklar maydonlariga ega, d - markazlashtirilmaydi, D ø48h7.

Seriyali va ommaviy ishlab chiqarishda shponkali birikmalarning nazorati 1-rasmda ko‘rsatilgan maxsus chetki kalibrlar bilan amalga oshiriladi.

Pazli vtulkalarni nazorat qilish uchun kompleks shponkali kalibr-probka qo‘llaniladi; elementli kalibrlar:

PR va NE silliq kalibr-probkalari vtulka teshigi uchun;

PR va NE kalibrlari b pazning kengligi uchun

PR va NE kalibrlari pazning chuqurligi uchun dqt₂.

SHponkali pazli vallarni nazorat qilish uchun quyidagilar qo‘llaniladi:

Kompleks shponkali kalibr-prizma (12 a-rasm);

Elementli kalibrlar: PR va NE silliq kalbir-probkalari val diametri va paz kengligi uchun (12,b-rasm);

PR va NE kalibrlar-chuqurlikni o‘lchagichlar pazning chuqurligi uchun t₂.

Kompleks kalibrlarni qo‘llanishda agar kalibr-probka o‘tib, pazning diametrlari va kengligi esa belgilangan yuqorigi chegaradan chiqmasa, unda teshik yaroqli deb hisoblanadi; agar kalibr-xalqa o‘tib, tishning diametrlari va qalinligi belgilangan pastki chegaradan chiqmasa, unda val yaroqli deb hisoblanadi.

Shponkali birikma yig‘ilganidan keyin uning nazorat qilinishi o‘rab turuvchi detalning urishini, o‘rab turuvchi detaining valdagi tebranishini va o‘rab turuvchi detalning valning ko‘ndalangi bo‘yicha ko‘chib yurishini belgilash yo‘li bilan amalga oshiriladi.

Shlitsali birikmalar, shuningdek, kalibrlar bilan tekshiriladi, bunda to‘g‘ri yonli teshikni nazorat qilish uchun quyidagilar qo‘llaniladi:

1.Kompleks kalibr-probka, o‘tkavzadigan (12.1-rasm), u shlitsali to‘g‘ri yonli teshikning konturiga teskari bo‘lgan konturga ega bo‘ladi; u D, d va b parametrlarining eng kichik chetki o‘lchamlari bilan tayyorlanadi. Birikmada bu kalibr ayni bir vaqtda ushbu parametrlarning eng kichik o‘lchamlarini ham nazorat qiladi.

2.Elementli kalibr-probka, to‘liq bo‘lmagan, o‘tkazmaydigan, D nazorati uchun, shlitsali teshikka kirmasligi kerak.

3.Elementli kalibr-probka, to‘liq bo‘lmagan, o‘tkazmaydigan, b paz kengligini nazorat qilish uchun, teshik paziga kirmasligi kerak. Shlitsali to‘g‘ri yonli valni nazorat qilish uchun quyidagilar qo‘llaniladi:

Kompleks kalibr-xalqa, o‘tkazadigan, u shlitsali to‘g‘ri yonli valning konturiga teskari bo‘lgan konturga ega bo‘ladi. u D, d va b parametrlarining unchalik katta bo‘lmagan chetki o‘lchamlari bilan tayyorlanadi va SHlitsali valda ayni bir vaqtda eng katta o‘lchamlarni nazorat qiladi.

Elementli kalibr-skoba, o‘tkazmaydigan, d shlitsali valni nazorat qilish uchun, bu kalibr d valning ichki diametriga o‘tmasligi kerak.