Metrologiya va elektr

 
§10.1. AO‘T o‘lchash qismlaridagi interfeyslar 
Har  qanday  AO‘T  tarkibidagi  analogli  qism  ularning  imkoniyatlari  va 
xarakteristikalarini  aniqlaydi.  Ob’ekt  holatini  tavsiflaydigan  datchiklardan 
olinadigan  analogli  o‘lchash  signallarida  bo‘ladigan  halaqitlar  AO‘T  metrologik 
xarakteristikalarini  pasaytirishi  mumkin.  Datchiklar  va  ular  bilan  birgalikda 
ishlaydigan  o‘lchash  zanjirlari,  unifikatsiyalanuvchi  elementlar,  kiruvchi 
qurilmalar, uzatish liniyalari va tizimlari ishlov beruvchi qismlari bilan birgalikda 
ishlashi  uchun  analogli  interfeyslardan  foydalaniladi.  Interfeyslarni  asosiy 
xarakteristikalariga  o‘lchash  xatoligi,  o‘lchash  tezligi,  o‘lchanayotgan  ob’ektning 
uzoqligi, hamda halaqitlarning kattaligi va o‘zgarish xarakteri kiradi.
121
 
AO‘T analogli o‘lchash qismlarida hamda signal uzatish kanallarida additiv 
                                                      
120
 Truls Norby. Electrical measurements. University of Oslo. Norway. 2010. (2-adabiyot, 127-bet) 
121
 N.V. Raghavendra, Krishnamurthy. Engineering metrology and Measurement. Stanford University Press, / 2013. 
(3-adabiyot, 114-bet) 

---

161 
 
ya’ni  foydali  signallarga  bog‘liq  bo‘lmagan  va  multiplikativ  signal  kattaligiga 
bog‘liq bo‘lgan halaqitlar paydo bo‘ladi. 
Halaqitlardan  himoya  qilishning  asosiy  usullari.  Bo‘ylama  halaqitlarni 
kamaytirishda 
galvanik 
usul, 
ya’ni 
asosan 
transformatorlardan 
va 
kondensatorlardan 
foylaniladi. 
Tashqi 
ya’ni 
ko‘ndalang 
halaqitlardan 
himoyalashda  datchiklardan  keladigan  sim  –o‘tkazgichlani  qisqartirish,  ularni 
o‘rash hamda o‘lchash zanjirlarini magnit va elektrostatik ekranlash, ya’ni berk sirt 
bilan qoplash qo‘llaniladi.
122
 
Tizimning  himoya  barqarorligini  oshirishda  analog  va  raqamli  signalni 
filtratsiyalash alohida ahamiyatga ega. 
Quyida  AO‘Tlar  tajribada  ko‘p  qo‘llaniladigan  o‘lchash  o‘zgartgichlari  va 
ba’zi funksional qismlari bo‘yicha qisqacha ma’lumotlar keltiramiz. 
Axborot-o‘lchash  sistemalarda  tarkibiga  kirgan  birlamchi  o‘zgartgichlar 
(datchiklar)  yordamida  turli  elektr  va  noelektr  kattaliklarni  R,  L,  C  analog  yoki 
uzluksiz  parametrlarga  aylantiriladi.  Shu  kattaliklarni  uzoq  masofaga  uzatish  va 
birlamchi  ishlov  berish  uchun  esa  analog  parametrlarni  mos  ravishda  chastotaga 
aylantirish  lozim  bo‘ladi.  Misol  tariqasida  haroratni  sim-o‘tkazgichli  datchik 
qarshiligini  chastotaga  o‘zgartirishning  eng  sodda  AO‘T  10.2  -  rasmda 
tasvirlangan.