METROLOGIYA TO‘G‘RISIDAGI ASOSIY TUSHUNCHALAR Reja: Metrologiya to‘g‘risidagi asosiy tushunchalar
Metrologik faoliyatni amalga oshirishda qaysi asosiy tushunchalar qo‘llanilishi
Davlat metrologik tekshiruv va nazorati qaysi faoliyat sohalari
METROLOGIYA TO‘G‘RISIDAGI ASOSIY TUSHUNCHALAR ► Metrologik faoliyatni amalga oshirishda qaysi asosiy tushunchalar qo‘llanadi?
► Metrologik faoliyatni boshqarishni kim va qanday amalga oshiradi?
► O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmatining tuzilishi qanday?
► Davlat metrologik tekshiruv va nazoratdan nimalar o‘tkaziladi?
► Davlat metrologik tekshiruv va nazorati qaysi faoliyat sohalariga tarqaladi?
► Davlat metrologik tekshiruv va nazoratning qanday turlari mavjud?
► O‘lchash vositalari turini tasdiqlash nima?
► O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash o‘rtasida qanday farq bor?
► Majburiy qiyoslovdan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan o‘lchash vositalari qanday hujjatda aks ettirilgan?
► “O’zbekiston milliy metrologiya instituti” DK qanday tashkilot?
► “O’zMMI” DKda qaysi o‘lchash vositalarini qiyoslash mumkin?
► “O’zMMI” DKga o‘lchash vositalarini qiyoslashga taqdim etish tartibi qanday?
► Metrologiya sohasidagi ish va xizmatlar xaqi qanday to‘lanadi?
Metrologik faoliyatni amalga oshirishda qaysi asosiy tushunchalar qo‘llanadi? Metrologik faoliyatda qo‘llanadigan tushunchalar O‘zR “Metrologiya to‘g‘risida”gi Qonunining 2 moddasi bilan belgilangan:
«metrologiya» -o‘lchovlar, ularning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash usullari va vositalari hamda talab qilinadigan aniqlikka erishish xaqidagi fan;
«yagona o‘lchov birililigi» – o‘lchovlarning natijalari qonunlashtirilgan birlikda aks ettirilgan va xatoliklari berilgan ehtimollikda ma’lum bo‘lgan o‘lchov holati;
«o‘lchov vositasi» – o‘lchovlar uchun foydalaniladigan va normallangan metrologik xususiyatga ega bo‘lgan texnika vositasi;
«birlik etaloni» – fizik o‘lcham birligini boshqa o‘lchov vositalariga o‘tkazish maqsadida uni qayta hosil qilish va saqlash uchun mo‘ljallangan o‘lchov vositasi;
«davlat etaloni» – vakolat berilgan milliy organning arori bilan O‘zbekiston Respublikasi xududida o‘lchov birligi o‘lchami sifatida e’tirof etilgan etalon;
«metrologik xizmati» – davlat organlari va yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari tarmog‘i hamda ularning o‘lchovlar yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga qaratilgan faoliyati;
«davlat metrologiya nazorati» – metrologiya qoidalariga rioya etilishini tekshirish maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari amalga oshiradigan faoliyat;
«o‘lchov vositalarini tekshiruvdan o‘tkazish» -o‘lchov vositalarining belgilab qo‘yilgan texnik talablarga muvofiqligini aniqlash va tasdiqlash maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari (vakolat berilgan boshqa organlar, tashkilotlar) tomonidan bajariladigan operatsiyalar majmui;
«o‘lchov vositalarini kalibrlash» – metrologik jihatlarning xaqiqiy qiymatlarini va o‘lchov birliklarining qo‘llashga yaroqliligini aniqlash hamda tasdiqlash maqsadida kalibrlash laboratoriyasi bajaradigan operatsiyalar majmui;
”o‘lchov vositalarini metrologik attestatsiya qilish ” – yagona namunalarda ishlab chiqariladigan (yoki O‘zbekiston hududiga yagona namunalarda olib kiriladigan) o‘lchov vositalarining xossalarini sinchiklab tadqiq etish asosida ular qo‘llanish uchun haqqoniy ekanligining metrologiya xizmati tomonidan e’tirof etilishi;
”metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalarini akkreditatsiya qilish” – o‘lchovlarning yagona birligini ta’minlash ishlarini akkreditatsiya qilishni belgilangan sohada o‘tkazishga metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalarining vakolatli ekanligining rasmiy e’tirof etilishi;
”o‘lchov vositalarini kalibrlash xuquqiga ega bo‘lishi uchun yuridik shaxslar metrologiya xizmatini akkreditatsiya qilish” – yuridik shaxslar metrologiya xizmatining belgilangan sohada o‘lchov vositalarini kalibrlashdan o‘tkazishga vakolatli ekanligining rasmiy e’tirof etilishi;
«o‘lchovlarning bajarilish uslubiyotlarini metrologik attestatsiya qilish» – o‘lchovlarni bajarish uslubiyotining unga qo‘yilgan metrologiya talablariga mosligini baholash hamda tasdiqlash maqsadida tadqiqot o‘tkazish;
«o‘lchovlarning bajarilish uslubiyoti» – operatsiyalar va qoidalar majmui bo‘lib, ularning bajarilishi xatolari ma’lum bo‘lgan o‘lchov natijalari olishni ta’minlaydi.
Metrologiya sohasidagi atama va ta’riflar to‘g‘risidagi to‘liqro axbortni O‘zbekiston Respublikasining O’zDSt 8.010.1:2002, O’zDSt 8.010.2:2003, O’zDSt 8.010.3:2004 va O’zDSt 8.010.4:2002 davlat standartlarini tanishgan holda olish mumkin.
Metrologik faoliyatni boshqarishni kim va qanday amalga oshiradi? Metrologiyaga oid faoliyatni davlat tomonidan boshqarishni metrologiya bo‘yicha milliy organ – O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi amalga oshiradi.
«O‘zstandart» agentstligi vakolatiga:
metrologiya sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish, metrologiyaga oid faoliyatni mintaqalararo va tarmoqlararo muvofiqlashtirish; milliy etalonlarni yaratish, tasdiqlash, saqlash va qo‘llab-quvvatlash hamda ularning xalqaro darajada solishtirishni ta’minlash qoidalarini belgilash;;
o‘lchov vositalari, usullari va natijalariga qo‘yiladigan umumiy metrologik talablarni aniqlash;
davlat metrologiya tekshiruvi va nazoratini amalga oshirish;
metrologiya masalalri bo‘yicha normativ hujjatlarni, shu jumladan davlatning boshqa boshqaruv organlari bilan xamkorlikda O‘zbekiston Respublikasining butun hududida majburiy kuchga ega bo‘lgan normativ hujjatlarni qabul qilish; metrologiya sohasida ilmiy va muhandis-texnik kadrlar tayyorlash; O‘zbekiston Respublikasining metrologiya sohasidagi xalqaro shartnomalariga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish;
metrologiya masalalari bo‘yicha xalqaro tashkilotlar faoliyatida qatnashish kiradi;
O‘zbekiston Respublikasining o‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash tizimi faoliyat olib borishi va rivojlanishini hamda uning xalqaro o‘lchov tizimi va boshqa mamlakatlarning o‘lchovlar tizimlari bilan uyg‘unlashuvini ta’minlash;
iste’molchilar xuquqlarini, fuqarolarning sog‘lig‘i va xavfsizligi, atrof muhitni hamda davlat manfaatlarini noto‘g‘ri o‘lchov natijalarining salbiy oqibatlaridan muhofaza qilishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirish.
O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmatining tuzilishi qanday? O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmati davlat metrologiya xizmatidan va yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlaridan tarkib topadi..
«O‘zstandart»agentligi boshchilik qiladigan davlat metrologiya xizmatiga Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi davlat metrologiya xizmati organlari kiradi.
Davlat metrologiya xizmati organlari davlat metrologiya tekshiruvi va nazoratini, shuningdek faoliyatning boshqa turlarini amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga lshiradi.Yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari zarurat bo‘lgan hollarda o‘lchovlarning yagona birligini ta’minlash bo‘yicha ishlarni bajarish va metrologiya nazoratini amalga oshirish uchun tuziladi. Yuridik shaxslar metrologiya xizmatlarining huquq va burchlari davlat metrologiya xizmati organlari bilan kelishib olingan nizomlar bilan belgilanadi.
