Metrologiya, standartlashtirish

Asosiy val- yuqori chetlanishi nulga teng bo`lgan val (es=0).
Asosiy teshik- quyi chetlanishi nulga teng bo`lgan teshik (EJ=0).
Qamrovchi va qamraluvchi sirtlar o`lchamlarining cheklamalarini qiskartirilgan mos ravishda teshik cheklamasini TD va val cheklamasini Td deb belgilaymiz. O`rnatma deb detallar birikishining unda hosil bo`ladigan tig’izmasliklar yoki tigizliklar qiymati bilan aniqlanadigan xarakteriga aytiladi. O`rnatma birikadigan detallarning nisbiy siljish (ko`chish) erkinligini va ularning o`zaro siljishiga qarshilik darajasini xarakterlaydi. Teshik va val cheklama maydonlarining o`zaro joylashuviga qarab o`rnatma tig’izmaslikli (3.2-shakllga karang), tig’izlikli yoki o`tuvchi (unda ham tig’izmaslik, ham tig’izlik hosil bo`lishi mumkin) bo`lishi mumkin. Turli o`rnatmalar uchun cheklama maydonlarining sxemalari 3.2-shaklda berilgan.

3.2-shakl. 1 teshik va 2 valning cheklama maydonlari.
(chetlanishlar 40 mmli uchun berilgan)

Tig’imaslik 9 - tekislikning o`lchami val o`lchamidan katta bo`lgandagi kichik va val o`lchamlarining ayirmasi (farqi). Tig’izmaslik yig’ilma detallarning nisbiy siljishi imkoniyatini ta`minlaydi. eng katta, eng kichik va o`rtacha tigizmasliklar quyidagi formula bo`yicha topiladi:
S_max = D_max -d_min;
S_min = D_min - d_min;
S_m= (S_max + S_min) / 2


3.3–shakl. Turli o`tkazmalar uchun dopusk maydonlarining sxemasi:
a – tirqishli (zazorli); b – tig’izlikli (natyag); v – o`tuvchi (perexodnoy)

Tig’izlik N - val o`lchami teshik o`lchamidan katta bo`lganda val va teshikning yig’ishgacha bo`lgan o`lchamlari ayirmasi. Tig’izlik detallarni yig’gandan keyin o`zaro qo`zgalmasligini ta`minlaydi. eng katta, eng kichik va o`rtacha tig’izmasliklar quyidagi formula bilan aniqlanadi.
N_max = d_max - D_min;
N_min = d_min -D_max;
N_m=(N_max - N_min ) / 2