Metodologiyasi

regulyativ funksiyalari. Bilishning subyekti. Bilish subyektining
faolligi. Haqiqatni izlash. Obyektivlik tamoyili. XX asrda 
obyek-
tivlik tamoyiliga xujum. Sababiylik tamoyili. Tasodiflar, 
tartibsiz-
liklar, tarixiy voqealarning sabablari. Sabab va oqibat aloqalarini
ochish murakkabligi. Tarixiylik tamoyili. Dialektik uslub. Tarix­
ni materialistik tushunish, voqealarning genetik aloqasi. 
Tuzilish
va ja rayon.
Bilish tam oyillari tadqiqotchiga tadqiqot jarayonidagi vazi- 
falarni bir m arom da m a’lum tartiblarga asoslangan holda am al­
ga oshirishida zaru r boMadigan om illardir. U lar tadqiqotchining 
u yoki bu tarix m aktablari, falsafiy yo'nalishlarga mansubligi 
va dunyoqarashi, fikrlashi va tafakkuridan kelib chiqqan holda 
aniqlanadi. Tam oyillar uslublar bilan m ustahkam o ‘zaro bogMiq- 
likda boMganligi uchun ayrim hollarda ularni bir-biri bilan adash- 
tirish holatlari ham uchraydi. Shundan kelib chiqqan holda aytish 
o ‘rinliki, tam oyillar uslublarga nisbatan birm uncha murakkab va 
keng tushuncha bo‘lib, bir tamoyil o ‘ziga bogMiq holda bir necha 
uslublarni shakllantirishi m um kin, ayni vaqtda esa bir uslub bir 
necha tam oyillarga xizm at qilishi m um kin.
Tarixiy bilish tam oyillari deganda nim alarni tushunish yoki 
tushuntirish kerak, degan savol tarixchilar o ‘rtasida uzoq vaqt 
m obaynida bahs-m unozaraga sabab bo‘lib keldi. Mavjud barcha 
tam oyillardan tarix fanining deyarli ham m a yo'nalishlari va tar- 
m oqlarida ustuvor tam oyillar sifatida foydalaniladi. Quyida ta­
rixchilar tom onidan tadqiqotlar jarayonida ko'proq qo‘llaniladigan 
va nisbatan sam araliroq boMgan tam oyillar haqida so‘z yuritila- 
di. Biroq ularni um um iy qabul qilingan tam oyillar deb q at’iy fikr 
bildirish m um kin emas. H ar bir tarixchi o‘z tadqiqotlari jara­
yonida tadqiqot m azm unidan va m ohiyatidan kelib chiqqan hol­
da tadqiqot natijasi uchun sam araliroq boMgan tam oyillardan foy- 
dalanishi m um kin.

---

Xolislik 
(o b y e k tiv lik )