Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

Diplom atiya tarixi. 
D iplomatiya tarixining shakllanishi 
va
m ukam m allashib borishi ham tarixiy tadqiqotlarning ilk ko‘ri- 
nishlarida uchraydi. B unda asosan tarixchilar tom onidan qirollar, 
shohlar, xonlar, diplom atlar va elchilarning o'zaro alohida mu- 
zokaralari tarixini yoritishga asosiy e’tibor qaratilgan. Keyincha- 
lik diplomatiya tarixi sohasiga asta-sekin yangi tushunchalar ki- 
rib kela boshladi va endi tadqiqot jarayonida iqtisodiy va ijtimoiy 
ahvolning ham holatiga e ’tibor qaratila boshlandi. Xalqaro mu- 
nosabatlar tarixi shakllangach esa davlatlar tizim iga va tuzilishi 
jihatlariga ham alohida e ’tibor qaratila boshlandi. XX asr oxir- 
lariga kelib u yoki bu xalqlarning o ‘ziga xosligi m uam m olari tad­
qiqot jarayonlariga aralasha boshladi. Bunda xalqlarning o'ziga 
xos bebaho tarixiy m erosini yaxshi anglash maqsadida ularning 
m entalitetiga, m adaniyatshunosligiga alohida urg‘u berila bosh­
landi. X alqlarning o'zaro bir-birini yaxshi tushunishi va anglashi- 
ni kuchaytirish m aqsadida tarixchilarning tadqiqotlar jarayonida- 
gi o 'zaro hamkorligi ham yo'lga qo‘yilgan.
Y uqorida tarix fani va un in g tarm o q lari haqida so‘z yuritilgan 
bo ‘lsada, b unda fan n in g va u bilan bog‘liq barcha tarm o q larn in g
tavsifi to'liq keltirilm aganligi o ‘z-o ‘zidan tushunarli. Yuqorida
68

---

s a n a b
o‘tilganlardan tashqari ta rix n i xronologik davrlashtirish, 
ya’ni qadimgi davrlar, o‘rta asrlar, yangi va eng yangi davrlar 
tarixiga bo‘lib o 'rg an ish , shuningdek, alohida olingan davlatlar, 
m intaqalar tarixiga va boshqalarga asoslangan holda o'rg an ish 
mum kin. Jahon tarix in i global tarzd a keng va atroflicha o 'rg a­
nish va tadqiq etish bilan b ir qatorda alohida insonlar, shaxslar, 
voqealar, qishloqlar, sh ah arlar tarixi bilan bog'liq kichik-kichik 
tarixiy tadqiqotlarni (m ikrotarix) ham am alga oshirish m um ­
kin.