Metodikasi kafedrasi bitiruvchisi ibodullayeva nigora


 A s a r d a   q o „ l l a n i l g a n  i b o r a l a r n i n g   l e ks i k - s e m a n t i k



Download 0,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/38
Sana30.12.2021
Hajmi0,77 Mb.
#196019
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   38
Bog'liq
otamdan qolgan dalalar romani frazeologizmlarining leksik-semantik xususiyatlar. (1)

2. A s a r d a   q o „ l l a n i l g a n  i b o r a l a r n i n g   l e ks i k - s e m a n t i k  

x u s u s i y a t l a r i  

 

 

Tilshunoslikning  frazeologiya  sohasi  soʻzga  semantik  jihatdan  ekvivalent 

boʻladigan  turgʻun  soʻz  birikmalari  –  ma‟no  hamda  struktura  jihatidan  bir  butun 

gapga  toʻgʻri  keladigan  turgʻun  iboralarni  o„rganish,  ularning  o„ziga  xos 

xususiyatlarini  tekshirish  bilan  shugʻullanadi.  Frazeologizmlar  so„zlar  kabi  tilning 

lug„aviy birliklarini tashkil etuvchi, koʻp uchraydigan, oʻtkir ma‟noli, nutqda tez-tez 

takrorlanib  turadigan  barqaror  soʻz  birikmalaridir.  Bular  oʻzlarining  ifodalaydigan 

ma‟nolariga koʻra  har doim tayyor  holda  qoʻllaniladigan  va bir butun  holda ayrim 

soʻzlarga toʻgʻri keladigan barqaror soʻz birikmalari sanalsa ham, ba‟zan butun bir 

gapga toʻgʻri kelishi ham mumkin.    

 

 

 



 

 

Frazeologiya  tilda  uzoq  davrlardan  buyon  bir  qolipga  kelib  qolgan,  nutq 



jarayoniga  xuddi  so„zlar  kabi  tayyor  holda  kiritiladigan  barcha  turgʻun  soʻz 

birikmalarini  oʻz  ichiga  oladi.  Shuning  uchun  u  yoki  bu  iborani  frazeologiya 

tarkibiga  kiritishda  ularning  soʻzga  yoki  gapga  ekvivalent  boʻlishiga  qarab  emas, 

balki  ular  fikrlashda  tayyor  holda  olinadimi  yoki  nutq  soʻzlanayotgan  paytda  hosil 

qilinadimi – masalaning ana shu tomoniga alohida e‟tibor berish kerak. Frazeologik 

iboralarni  turli  tomondan  oʻrganish  va  unga  har  tomonlama  yondashish,  uning 

xususiyatlarini  ochish,  umumlashtirish  yangidan-yangidan  iboralar  hisobiga 

tilimizni  boyitish  uchun  xizmat  qiladi.  Frazeologik  iboralarning  leksik-semantik 

xususiyatlarini  oʻrganish  bilan  birga,  ularning  grammatik  qurilishi,  komponentlar 

tarkibi,  ularning  oʻzaro  bogʻlanishi,  gapdagi  vazifasi,  mavjud  grammatik 




 

31 


kategoriyalarga  munosabatini  aniqlash  ham  ularning  umumiy  xususiyatlarini 

koʻrsatishda muhim ahamiyatga ega.  

Tilshunoslikda  frazeologizmlarni  aniqlashda  ularning  tayyor  holda  nutqda 

qoʻllanilishi, ifodaliligi, tarjima qilinmasligi kabi belgilariga asoslaniladi. Lekin bu 

belgilar  frazeologik  iboralarning  ichki  hamda  tashqi  sintaktik  aloqa  va 

munosabatlarini koʻrsatmaydi.   

 

 

 



 

 

 



 

 

Frazeologizmlarni  aniqlashda  uni  til  sistemasiga  kirituvchi  tashqi 



munosabatlar  ham  hisobga  olinishi  kerak.  Bu  munosabatda  frazeologik  ibora 

kontekstdagi  boshqa  erkin  soʻzlar  bilan  grammatik  aloqaga  kirishadi,  ba‟zan  bu 

munosabat  shu  darajada  boʻladiki,  sintaktik  planda  bu  soʻz  frazeologik  iboradan 

ajratilmay, uning qatorida olib qaraladi. 

 

 

 



 

 

 



 

Frazeologiya  mustaqil  fan  boʻlib  ajralib  chiqqanidan  buyon  oʻtgan  nisbatan 

qisqa  vaqt  ichida  frazeologik  birliklar  turli  jihatlardan  oʻrganildi.  Ularning 

semantikasiga,    grammatik  qurilishiga,  sintaktik  vazifasiga,  stilistikasiga  oid  qator 

ilmiy izlanishlar yuzaga keldi.   

T.Murodning  “Otamdan  qolgan  dalalar”    romani  iboralarini  tahlil  qilar 

ekanmiz,  asarda  o„zbek  tiliga  xos  300  ga  yaqin  iboraning  400  marotabadan  ortiq 

qo„llanganligining  guvohi  bo„lamiz.  T.Murod  iboralarni  takror-takror  qo„llashdan 

qochadi. Vaholanki uning so„zlarga kuchli bo„yoq berish maqsadida so„zlarni, so„z 

birikmalarini, ba‟zan butun boshli gaplarni takror qo„llash usuli hammaga ma‟lum. 

Biz romanda boshidan qolsin, esidan chiqmoq, esini yig„moq, gap yo„q-so„z yo„q, 


Download 0,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish