Metodik talablar

Kerakli  jihozlar:

  mikroskop,  lupa,  pintset,  nina,  buyum  oynasi,  qoplag‘ich 

oyna, fiksatsiyalangan olcha va olma

,

 landish gullari, doimiy preparatlar, rasmlar, 

jadvallar va boshqa asboblar. 

Nazariy  tushuncha.

  Gul  yopiq  urug‘li  o‗simliklarning  jinsiy  organi 

hisoblanib, gulning changlanib urug‗lanishi natijasida urug‗ va meva hosil bo‗ladi. 

Gulning o‗q qismi, gul bandi va gul o‗rni bo‗ladi. Gul o‗rni, botiq, yassi, qavariq 

va  konussimon  bo‗lishi  mumkin.  Gul  o‗rinda,  kosacha  barglar,  tojibarglar, 

changchi va urug‗chilar joylashgan. Gul tuzilishiga ko‗ra aktinomorf (to‗g‘ri) va 

zigomorf  (qiyshiq)  bo‗ladi.  Aktinomorf  gul  markazidan  bir  nechta  simmetrik 

chiziq  o‗tkazilsa,  gul  a‘zolari  teng  qismlarga  ajraladi.  Zigomorf  gulda  esa  gul 

a‘zolari  teng  ikkiga  bo‗linadi  yoki  bo‗linmaydi  (25-rasm).  Gulning  formulasini 

yozish va diagrammani tuzish, qismlarini qisqacha ifodalash organlarining o‗zaro 

bog‘liqligini  bilib  olishda  katta  ahamiyatga  ega.  Shu  bilan  birga  o‗simliklar 

qaysi bir oilaga mansub ekanligini belgilovchi mezondir.  

Gulning qismlari qisqacha qilib quyidagicha belgilanadi: Kosachabarg - Ca 

(Ca1ux),  gultojibarg  -  Co  (Corolla),  Changchi  -  A  (Androseim),  Urug‗chi  –G 

(Gunoceum). 

 Gul formulasiga qo‗yiladigan shartli belgilar: 

1.

 

Spiral gul - 

 ; 

2.

 

Aktinomorf yoki to‗g‘ri gul – J; 

3.

 

Ikki tomonlama simmetriyali gul – X; 

4.

 

Zigomorf gul - ↑ yoki ↓; 

5.

 

Assimetrik – I; 

6.

 

Oddiy gulqo‗rg‘on – P; 

7.

 

Kosacha – K (Ca1ux); 

8.

 

Tojbarg – C (lot. Corolla); 

9.

 

Changchilar (Androsey) – A; 

10.

 

Urug‘chi (gnesey) – G; 

11.

 

Agar gulning biron qismi bir necha qator bo‗lsa – ―+‖; 

12.

 

Gul qismlari tutashgan bo‗lsa qavs ichiga olinadi - C

(5)

;

 

---

52 

 

13.

 

Gul qismlarining soni noaniq bo‗lsa - ~; 

14.

 

Gul a‘zolari tutashgan bo‗lsa, qavsga olinadi; 

15.

 

Gul  a‘zolarining soni  raqamlar  va  belgilar  bilan ifodalanadi; 

16.

 

Tugunchalarning  o‗rnini  ifodalovchi  raqam  ostki  chiziq  bilan  –  ustki  ¯  , 

yoki ostki _  bilan ifodalanadi; 

17.

 

Gul  a‘zolarining  soni 12 tadan  ortiq  bo‗lsa,  cheksizlik  ~  belgisi bilan  

ifodalanadi.To‗g‘ri va to‗liq gulning formulasi quyidagicha: 

Masalan, piyoz gulining formulasi:  P

3+3

A

3+3(3)

 

Gul  diagrammasi  uning  plani  hisoblanib,  gul  a‘zolarining  o‗zaro 

bog‘liqligini  ifodalaydi  va  formuladagi  elementlariga  qo‗shimcha  bo‗lib, 

gulning xarakteristikasini yanada to‗ldiradi.