Metallurgiya kOmBinatı nawayi mámleketlik kánshilik instituti

Atmosfera hawasınıń pataslanıwınıń suwǵa hám hawa-rayına tásiri
Atmosfera hawası quramındaǵı zıyanlı shıǵındılar (shańlar, tútinler, kanserogen zatlar, metall birikpeleri) ashıq suw háwizlerine úlken unamsız tásir kórsetedi.
Tábiyatta suwdiń aylanısı (puw-jawınlar-suw) turaqlı bolıp, dárya hám kól, teńiz hám okeanlardı, er astı suwı hám atmosfera hawasın toyındıırıp turadı. Solay eken, atmosfera quramı qansha shań hám záhárli gazlar menen pataslanǵan bolsa, olar jawıngershilikler sebepli jerga kelip túsedi hám ózgerislerge alıp keledi.
Atmosfera hawasınıń antropogen pataslanıwı sebepli regionlıq ıqlım ózgerisleri, yaǵnıy hawa rayı quramında (basım, temperatura, ızǵarlıq, jawınlar ) unamsız ózgerisler júz boladı. Házirgi waqıtta atmosfera hawasınıń antropogen pataslanıwı nátiyjesinde qala hawa rayı menen onıń átirapındaǵı orınlardaǵı hawa rayı ayırmashılıǵı bar ekenligi anıqlanǵan. Mısalı, qalalarda olardıń átirapına qaraǵanda hawa kondensaciya yadroları hám bóleksheleriniń muǵdarı 10 ese kóp, bultlı kúnleri jazda 5-10% ke, qısta rayonlar 80-100% ke, jawın hám jawımgershilik kúnleri 10% ke, jıllıq ortasha temperatura bolsa 1% ten joqarı bolıp atır. Umumiy Quyash ridiaciyası 15-20% kem, ul'trafiolet nurları jazda 5%, qishda 30% kem, quyashlı kún bolsa 5% ke kem boladı. Mısalı, Samarqand qalasında onıń átirapına salıstırǵanda bir jılda 6 márte kóp tuman túsken hám 11 mm jawın kóbirek jawǵan.