Metallurgiya kOmBinatı nawayi mámleketlik kánshilik instituti

Texnologiyalıq suw, óz gezeginde, 3 gruppaǵa bolınedi.
1. Ortalıq payda etiwshi suw.
2. Yuvuvchi suw.
3. Reakciyaǵa kiretuǵın suw.
Ortalıq payda etiwshi suwdan tiykarınan eritiw hám qoqım payda etiw, metalllardı bayıtıw hám alardı qayta islewde, o'nimler hám shıǵındılardı suw járdeminde tasıwda qollanıladı.
Yuvuvchi suwdan gazsimon (absorbciya ), suyıq (ekstraktsiya) hám qattı o'nimler hám buyımlardı juwıw yamasa ızǵarlawda qollanıladı.
Reakciyaǵa kiretuǵın suwdan reagentlar quramında hám de azeotrop aydawda qollanıladı.
Texnologiyalıq suw o'nim hám buyımlar menen tikkeley tutasǵan baladı.
Energetikalıq suwdan apparatlardı sawıpıwda, puw payda etiwde, o'nimler hám jumıs jaylardı qızdırıwda qollanıladı.
Sanaat kárxanalarında suw támiynatınıń aylanba hám tuyıq sistemasın engiziw
Sanaat kárxanalarında taza suw sarpın kemeytiwdiń eń nátiyjeli yullaridan biri - suw támiynatınıń aylanba hám tuyıq sistemasın jaratıw bolıp tabıladı.
Aylanba suw támiynatınıń sxeması 1 - suwretde ko'rsetilgen. Aylanba suw támiynatı aylanba suwdı sawıpıw (1 a-su'wret), aqaba suwni tazalaw (1 b - súwret), aqaba suwga qayta ishlov berilip, alardan nátiyjeli paydalanıwdı (1 v-su'wret) talap etedi.

Qosımsha suw

a)

qosımsha suw b)

Ишлаб
чиқариш

Оқова сувни тозалаш


Сувни совутиш

Насос станцияси

qo’shimcha suv

v)
1 - súwret. Aylanba suw támiynatınıń túrli kórinisleri
a - suwdı sawıpıw jolı menen támiyinlew
b - aqaba suwdı tazalaw jolı menen támiyinlew
v - aqaba suwdı tazalaw jáne onı sawıpıw jolı menen támiyinlew
Mına nárseni ayrıqsha atap ótiw kerek, islep shıǵarıw kárxanalarında aylanba suw támiynatın engiziw tábiy suwdan paydalanıwdı 10 -50 márte kemeytiw imkaniyatın beredi. Mısalı, eger 1 tonna kauchuk islep shıǵarıw ushın 2100 m3 taza suw sarplansa, aylanba suw támiynatında tek 165 m3 suw sarplanadı. Bunnan tısqarı, aylanba suw támiynatında sarp etiw - ǵárejetler keskin azayadı. Házirgi waqıtta ximiya sanaatı kárxanalarında aylanba suwdiń úlesi 82, 5% ten joqarı bolıp tabıladı.
Islep shıǵarıw kárxanalarında suwdan paydalanıw natiyjeliligi bir qatar kórsetkishler járdeminde anıqlanadı.
Suwdiń aylanba procenti (Rayl) tómendegi formula menen esaplanadı :
R_ayl= (1)
Bul erda Qayl- aylanba suw muǵdarı, m3/soat;
Qm- suw dáreginen alınatuǵın suwdiń muǵdarı, m3/soat.
Suwdan paydalanıw koefficiyenti (Kf) tómendegi formula menen esaplanadı :
K_f= ≤ 1 (2)
Bul erda Qch- kárxanadan shıǵıs suwdiń muǵdarı, m3/soat.
Suwdan paydalanıw márteligi (n) tómendegi formula menen esaplanadı :
n= >1 (3)
Bul erda Qx- shiyki - buyımlar quramındaǵı suwdiń muǵdarı, m3/soat.
Óndiriste suwdiń ısırapı (Kisr.) tómendegi formula menen esaplanadı :
K_isr.= * 100% (4)
Aylanba suw támiynatın islep shıǵarıw kárxanasında engiziw ushın suwdiń qattılıǵına, vodorod kórsetkishine (PH), suwdaǵı muallaq elementlardıń muǵdarına hám suwdiń kislorodqa bolǵan mútajligine bólek itibar beriledi. Gáp sonda, suw tásirinde trubalardıń emirilishi (korroziyalanishi) hám ishki sirtlarida qasmoqlar payda boladı. Bul mashqalalardi nátiyjeli tarqatıp alıw ushın aylanba suwning málim bir bólegi sistemadan chetlashtiriladi hám olardıń ornına qosımsha taza suwdan yamasa tazalanǵan aqaba suwdan qosıladı (1- suwretke qarang).Suw háreketlaganda trubalardıń sırtında hám ıssılıq almastırgichlarda kaltsiy karbonat payda boladı :
Sa²⁺ + 2HCO CaCO₃ + CO₂ + H₂O
Temperatura asqan tárepke kaltsiy karbonattıń suwda eriwi qıyınlasadı. Nátiyjede ol trubanıń sırtında cho'kib, qasmoq payda etedi. Kaltsiy karbonat hám basqa duzlardıń qasmoq payda etiw tezligi 0, 25 g/ (m2. saat ) den aspawı kerek. Qasmoq qatlamınıń qalıńlıǵı bir ayda 0, 05 mm. den aspawı kerek.
Sonı da bólek atap ótiw kerek, ıssılıq almasinuv apparatlarında artıqsha ıssılıqtı chetlashtirish ushın aylanba suwdan paydalanadı. Bul suw bir neshe márte havuzlarda sawıpıladı. Puwlanıw sebepli onıń málim muǵdarı ısırap boladı. Mine sol ısıraptıń ornın toltırıw ushın texnologiyalıq processga taza suwdan yamasa tazalanǵan aqaba suwdan bólekan qushiladi.
Bunnan tısqarı, aylanba suw quramında az muǵdarda suwda eriytuǵın sıltılı metallarning duzları, magniy hám basqa elementlar (azot, fosfor, ftor hám b.) bolıwı múmkin. Olardıń tásirinde ıssılıq almasinuv apparatları emiriladi hám temperatura asqan tárepke bul hádiyse kusheytiwi múmkin. Sol sebepli aylanba suwda bul duzlardıń muǵdarı 2 kg/m3 ten aspawı kerek.
Ádetde, texnologiyalıq suw ónim hám buyımlar menen tutasǵan boladı. Olardan paydalanıp kerekli ortalıqtı jaratıw múmkin, shiyki - buyımlar, ónim hám apparatlardı juwıw yamasa ızǵarlaw múmkin hám ximiyalıq reakciyalardı ámelge asırıw múmkin. Sol sebepli texnologiyalıq processlerde isletiletuǵın suwning sapası aylanba suw támiynatı daǵı suwning retinde qaraǵanda joqarı bolıwı kerek.
Suwdiń sapası degende, onı óndiriske qóllaw jaramlıgini kórsetiwshi fizikalıq, ximiyalıq, biologiyalıq hám bakteriologik kórsetkishlerdiń kompleksi túsiniledi.
Hár bir dáwirde texnologiyalıq processlerdiń shártlerine qaray, shiyki - buyımlardıń quramı, qollanılatuǵın apparatlar hám tayın ónimdi islep shıǵarıw qásiyetlerin inabatqa alǵan halda hám suwdiń qaysı maqsetler ushın mólsherlengenligine qaray, óndiriske qollanılatuǵın suwdiń sapası belgilenedi.
Ir qansha texnologiyalıq processni tuwrı ámelge asırıw ushın quramında 10 -15 g/m3 duz saqlanǵan, qattılıǵı 0, 01 buyım. ekv/m3 ni shólkemlesken hám kislorodqa bolǵan mútajligi 2 g O2/m3 ke teń suw kerek boladı.
Mına nárseni ayrıqsha atap ótiw kerek, óndiriste payda bolatuǵın aqaba suwning ximiyalıq quramı birdey emes.
Aqaba suwı - bul islep shıǵarıw hám úy - ruwzıgerde yamasa awıl xojalıǵında isletilingen hám de pataslanǵan aymaqlardan oqib ótken suyıqlıq bolıp tabıladı.
Umumjahon den sawlıqtı saqlaw shólkemi tárepinen suwdı ximiyalıq pataslanishining tómendegi klassifikaciyası usınıs etilgen.
1. Biologiyalıq shıdamsız organikalıq birikpeler menen pataslanǵan suw.
2. Kem uwlı zatlı anorganik duzlar menen pataslanǵan suw.
3. Neft ónimleri menen pataslanǵan suw.
4. Biogen birikpeler menen pataslanǵan suw.
5. Ayriqsha uwlı zatlı elementlar, sonday-aq salmaqli metallar, biologiyalıq taza bóleklenbeytuǵın organikalıq sintetik birikpeler menen pataslanǵan suw.
Kóplegen sanaat aqaba suwning quramında eriwsheń organikalıq hám anorganik elementlardan tısqarı, kolloid qushilmalar (suspenziya hám emulsiyalar) hám de turpayı hám kishi dispersli qushilmalar da bolıwı múmkin. Olardıń ólshemleri 10 -1-10 -3 mkm átirapında bolıp, suwdı oksidleniwin tezlestiriwi múmkin yamasa suwdiń tınıqlıǵın hám organoleptik kórsetkishleri (dám, mazalı, iyis, reńi) ni vodorod kórsetkishin hám minerallashuv dárejesin ózgertirip jiberiwi múmkin. Bunday qosılmalarning qısıqlıǵı suwdiń qısıqlıǵına teń yamasa odan kishi de bolıwı múmkin. Bunday jaǵdaylarda olar suwda muallaq jaǵdayda boladı.