Metallarni hajmiy shtamplash

2.

 

Metallarni ochiq, bir o‘yiqli shtampda shtamplash

  

  

68-rasmdagi  sxemadan  ko‘rinadiki,  bolg‘aning  pastki  bayogi  o‘rniga  shtampning 

pastki  va  ustki  bayogi  o‘rniga  ustki  pallalari  o‘rnatiladi.  Keyin  obdon  qizdirilgan 

zagotovka (

4) 

shtampning pastki palla bo‘shlig‘iga qo‘yilib (68-rasm, a) uni shtampning 

ustki pallasi bilan zarb berib ishlashda (68-rasm, b) deformatsiyalanayotgan metall shtamp 

bo‘shlig‘ini to‘ldira boshlaydi  (68-rasm, d).  

  

---

 

2 

 

b 

68-rasm.

 Shtamplash sxemasi: 

a – ochiq shtamplash; b – yopiq shtamplash; 1,2 – shtamp pallalari; 3 – pitr ariqchasi; 4 – zagotovka; 5 – 

pokovka; d – pitr ariqchasining ko‘rinishi. 

 

Shtamplashda pitra hosil bo‘lishi bilan metallga beriluvchi bosim orta borib, 

bo‘shliqni  murakkab  relyef  o‘yig‘lari  metallga  to‘laroq  to‘ladi.  Bunda  pokovka 

massasi taxminan tubandagi formula bo‘yicha belgilanadi:  

Gp= n   γ  fo  s, 

kg  

Bunda, 

n 

– pitra ariqchalarining metall bilan to‘lish koeffitsiyenti (n=0,5+0,8 

belgilanadi);  γ  –  metallning  solishtirma  og‘irligi, 

G/sm

3

;  f

o

–  pitra  ariqchasining 

ko‘ndalang  kesim  yuzi, 

sm

2

 

(pokovka  og‘irligiga  ko‘ra  spravochnik-jadvallardan 

olinadi); 

s 

– shtampning ajralish tekisligi bo‘yicha pokovkaning perimetri, 

sm.

  

Shuni  qayd  etish  zarurki,  shtamplangan  pokovkaning  chizmasi  asosiy 

texnologik  hujjat  bo‘lib,  u  asosida  shtamplar  loyihalanadi  va  bu  hujjat  bo‘yicha 

tayyor mahsulotni OTK vakili qabul qiladi.  

Konstruktorlar  mashina  detallarini  loyihalashda  ekspluatatsion  talablardan 

tashqari  texnologik  talablarga  ham  alohida  ahamiyat  berishlari  lozim.  Shu  sababli 

pokovkalami bolg‘alarda shtamplashda tubandagi qoidalarga rioya qilish kerak:  

1.

 

Pokovkaning geometrik shakli shunday bo‘lishi kerakki, u shtampdan 

osongina ko‘chsin.  

2.

 

Ajralish yuzasini murakkab sirt bo‘yicha emas, balki oddiy sirt bo‘yicha 

belgilash yaxshi, chunki bunda shtamp tayyorlash osonlashadi (69-rasm, a).  

3.

 

Shtamp bo‘shliqlarining chuqurligi eng kichik, eni esa katta bo‘ladigan 

qilish  lozim.  Bunda  bo‘shliqlarining  metall  bilan  to‘lishi  yengillashadi  va 

shtampning yeyilishi kamayadi  (69-rasm, b).  

1

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

 

5

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

P

 

 

 

4

 

 

 

 

 

a

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

 

B

 

 

 

B

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

 

---

 

3 

 

4.

 

Shtampning  ustki  va  pastki  pallalari  bo‘shliqlarining  ajralish  konturi 

bo‘yicha  teng  bo‘lishi  va  ajralish  yuzalarining  vertikal  devorlari  tutashadigan 

qilinishi kerak, bu shtamp pallalarining nisbatan siljishini ko‘rishni yengillashtiradi 

(69rasm, d, e).  

5.

 

Zagotovka  shtamp  ariqchasiga  tiqilib  qolmasligi  uchun  shtamp 

bo‘shlig‘ining  yon  devorlari  qiyaroq  qilinadi  (69-rasm,  f)  (bu  qiyalik  burchagi 

buyumning tashqi devori uchun 5 dan 7° gacha, ichki devori uchun 7 dan 10° gacha 

olinadi).  

6.

 

Bir  yuzadan  ikkinchi  yuzaga  radiusi  bilan  o‘tilishi  lozim.  Bu  radius 

buyumning massasiga qarab (2 

kg 

li buyum uchun 

r 

= 2-3 mm, 80 

kg 

li buyum uchun 

r = 

3,5-6 

mm) 

belgilanadi.  

7.

 

Ish  unumini  va  shtampning  turg‘unligini  pasaytirmaslik  uchun  bir-

biriga yaqin kesim yuzalarning keskin farqlanishiga, yupqa (4 

mm 

dan kichik) devor, 

baland  (qalinligiga  nisbatan  5  dan  ortiq)  qovurg‘alar,  bobishkalar  va  shu  kabilar 

bo‘lmasligiga harakat qilish kerak (69-rasm).  

 

69-rasm.

 Pokovkalar konstruksiyasini belgilash sxemasi. 

  

8.

 

Murakkab,  pokovkaning  ayrim-ayrim  qismlari  olinib,  ularni  o‘zaro 

payvandlash iqtisodiy jihatdan tejamli bo‘lishini ham inobatga olmoq lozim.