Menejmentga kirish

 
Mavzu -3. Menejmentning nazariy asoslari
Reja: 
3.1. Boshqaruv jarayoni mazmuni va maqsadi
3.2.
Boshqarish funktsiyalari mazmuni va mohiyati 
3.3. Ish boshqarish tizimi va uni baholash 
3.4. Ish boshqarish jarayonidagi hozirgi muammolar
3..Menejment usullari va mazmuni 
 
Tayanch soʻzlar: 
boshqaruv jarayoni, boshqaruv funksiyalari, rejalashtirish, 
tashkil etish, muvofiqlashtirish, nazorat qilish, ragʻbatlantirish, iqtisodiy usullar, 
ijtimoiy-ruhiy usullar, tashkiliy-ma’muriy usullar.
 
 
3.1. Boshqaruv jarayoni mazmuni va maqsadi
Hamma boshqaruvning uzluksiz ishlash jarayoni menejmentdir. Bu 
boshqaruv apparatining mehnat jarayonidir.
Menejment iqtisodiy nuqtai nazaridan — bu, avvalo, hamma iqtisodiy 
muammolarni boshqarish tizimi, insonlarni boshqarish. Menejment ijtimoiy 
nuqtayi nazaridan — bu, avvalo, mehnat jamoalari ijtimoiy talablarini qondirish, 
insonni tarbiyalash. Menejment jarayoni texnologiyasi esa boshqaruv apparati
xodim­larining bajarayotgan amaliy ishlaridir. 
6
Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R647 2012 . 28-32-betlar 

---

42 
Shunday qilib, menejment jarayoni qoʻyilgan masalaga erishish uchun 
boshqaruv apparati rahbari va odamlarning kelishilgan holda hamohang faoliyat 
koʻrsatishidir. 
Menejment jarayoni operatsiya, vosita va operatsiyasini amalga oshirish bilan 
tavsiflanadi. Menejment jarayoni mohiyatidan kelib chiqib, quyidagi bosqichlarni 
ajratish mumkin: 
Koʻrsatilgan ketma-ketlik bilan boshqaruv faoliyati bajariladi. Har qanday 
faoliyat maqsadli boshqaruvga yoʻnaltirilgan boʻlishi kerak, zero boshqarish 
maqsadga erishish uchun amalga oshiriladi. Menejmentning navbatdagi bosqichi 
holatlarni tahlil etish deyiladi. Bu bosqichda ishlar majmuyi, tizim holatini 
baholash, uni takomillashtirish yoʻllari, ishga xalaqit beruvchi elementlaridan 
qutulish choralari koʻriladi. 
Muammolar bosqichida tizimni joriy holatidagi asosiy qarama-qarshiliklar, 
tizim ishini yaxshilash uchun nimalar qilish kerakligi aniqlanadi. Yechim bosqichi 
rahbarning amaliy ishlarga oʻtish faoliyatidir. Qaror qabul qilinishi bilanoq 
boshqariluvchi tizimlarga aniq ta’sir koʻrsatiladi, alohida oddiy boshqaruvga oid 
harakatlar bajariladi. 
Menejment jarayoni uslubi quyidagilar: axborot-analitik va tashkiliy ishlar. 
Axborot-analitik ishlar quyidagilardan iborat: axborotlar yigʻish, tahlil etish, 
axborotni qayta ishlash va uzatish, boshqaruv qarorlari variantlarini ishlab chiqish, 
boshqaruv qarorlari variant­lariga doir axborotlarni saqlash va boshqalar. 
Тashkiliy 
ishlar 
quyidagilardan 
iborat: 
tushuntirish, 
ishontirish, 
ragʻbatlantirish, topshiriqlarni taqsimlash, ijroni nazorat qilish, ta’sir etish va 
boshqalar. 
Insonlarni boshqarish nafaqat qarorlar qabul qilish bilan balki uning 
bajarilishini nazorat qilishni ham taqozo etadi. Afsuski, koʻp holatlarda 
hayotimizda menejment jarayoni bajarilishi har taraflama tashkil etilmaydi, uni 
tashkiliy, mazmunan, texnik tomonlari oʻzaro bogʻlanmaydi. 
Kemasozlikda jahonning eng katta kompaniyalaridan biri boʻlgan Hundai 
kompaniyasi oʻzining zamonaviy talablarga javob berishda muhim hisoblangan 
yangi texnologiyasi harajatlarni qisqartirishiga va ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirishga yordam berishiga ishonadi. Balki siz hech qachon sotib olgan va 
foydalangan Tovar va xizmatlaringizni tashkilot qanday yoʻllar bilan “ishlab 
chiqarishi”ni oʻylab koʻrmagandursiz. Ammo bu juda muhim jarayondir. Busiz siz 
avtomobilda yurmagan, Mc Donald’s kartoshkasini ta’tib koʻrmagan yoki mahalliy 
parklarda mijozlarni tashuvchi sayohat poyezdlari xizmatidan bahramand 
boʻlmagan boʻlar edingiz. Tashkilotlar yaxshi oʻylangan gʻoya, yaxsho tashkiliy 
tizimga, yaxshi oʻylangan operatsion tizimga, shuningdek tashqi muhitdagi global 
raqobatga bardosh beruvchi sifatli dasturlarga ega boʻlishi lozim. Bunday tizim va 
dasturlarni boshqarish menejrning vazifasi hisoblanadi.

---

43 
Nyu Mexikodagi Intel zavodida Trish Roughgarden ismli xodim Intel ishlab 
chiqqan nou-xaularni bir ob’yektdan ikkinchi ob’yektga oʻtkazuvchi texnik 
mutaxassislar uchun norasmiy ataluvchi “oila” nomi bilan yaxshi tanilgan. “Oila” 
- bu ma’lum zavod tomonidan keyinchalik yangi zavod rivojlantirish uchun 
yaratilgan, uncha katta boʻmagan ob’yekt. Ish davomida u shunga amin boʻldiki, 
uning zavodi Oregon shtatida avvalroq ochilgan boshqa bir zavod bilan bir xil ish 
faoliyatini olib boradi
7
. 
Keyinchalik Irlandiyada ochilgan bir necha yuz boshqa zavodlar oʻxshash 
uslublardan nusxalar olishdi. Arizona shtatida ochilgan zavod ham aynan shunday 
“oilalashtirish” orqali daromad oldi. “Oilalashtirish”ning asosiy amalga 
oshiradigan ishi “Aniq nusxa koʻchirish” boʻlib, u strategiyaning bir qismi 
hisoblanadi. Kuchli raqobat sharoitida Intel kompaniyasi ishlab chiqarish 
jarayonlarini qanday boshqarish kerakligini yaxshi biladi.