Menejmentga kirish

12 -holat 
Kasaba uyushmasi etakchisini tanlash kerak. 3 ta nomzod bor. Quyida ularning 
harakteristikasi keltirilgan. Kimni tanladingiz? 
1. Birinchisi-a’lochi, muloyim, oʻziga ergashtira oladigan, oʻz fikrida tura 
oladigan. 
2. Insonlar bilan quruq munosabatda boʻladigan tabiatga mijozga ega ikkinchi 
nomzod, vazifalarni bajarishda tezkor savolni aniq belgilab, uning bajarilishini tashkil 
eta oladi. 
Uchinchi nomzod - jamoa fikriga tayanadigan, oʻziga ergashtira oladigan, 
koʻngilsizliklardan uzoq yuruvchi, ayniqsa ish jarayonida odamlarning oʻzaro 
munosabatlari bilan bogʻliq hollarda. 
13 - holat 
Ishlab chiqarishga kelgan yosh mutaxassislarga rahbarlarni (ustozlarni) 
tayinlovchi (belgilovchi) qoidalari ustida oʻylab koʻring. Sizning fikringizga quyidagi 
berilgan uchta savoldan qaysi biri haqiqatda haq odilona (toʻgʻri)? 
1. Ma’muriy ishlab chiqarishga kelgan har bir yosh mutaxassisga zarur boʻlgan 
maxsus tayyorgarlikni oʻtagan va yoshlar tarbiyasi bilan shugʻullanishni istagan eng 
yaxshi ishlab chiqaruvchilardan rahbarlarni biriktirib qoʻyish shart. 
2. Ilgʻor (etakchi) ishlab chiqaruvchilardan yoshlar tarbiyasi bilan 
shugʻullanishni istaydiganlarni aniqlash (koʻrsatish) zarur va ularga maxsus 
tayyorgarlikdan oʻtish uchun imkoniyatlar yaratib berish zarur. 
Ayniqsa yosh ishchilarga biriktirilish toʻgʻrisidagi savolni esa rahbarlarning 
oʻzlari hal etishlari lozim. 
Ishga kirayotgan yosh ishchini ishlab chiqarishda rahbarning harakati bilan 
tanishtirish, unga yoshlar bilan ishlashning oʻziga xos xususiyatlari toʻgʻrisida toʻliq 
axborot berish zarur. Bundan soʻng yosh mutaxassisga oʻzi rahbarni tanlashni taklif 
qilish kerak. 

---

342 
14 - holat 
Mehnatiga bir qator xususiyatlar xosdir. Ulardan asosiysi shundan iboratki, rahbar 
oʻziga mehnat qilmaydi, uning faoliyati u rahbarlik qiladigan ishchilar jamoasi 
mavjudligi bilan ma’noga egadir. 
Bu boshqaruv muhitida band boʻlgan rahbar va mutaxassislardan ishchanlik 
qobiliyatini muntazam oʻsishini, berilgan ishga javobgarlikni, mehnatni toʻgʻri tashkil 
qilishni va undan samarali foydalanishni talab etadi. 
Zamonaviy rahbar oʻzida omilkorlikni (chuqur bilimga asoslangan) ishbilarmonlikni, 
tashabbusli intizomlilikni va ishga ijodiy yondashuvni uzviy ravishda birlashtirishi 
shart. 
Rahbar ega boʻlishi kerak boʻlgan xususiyatlar toʻgʻrisidagi savol tamomila 
echilmagan bahslashuvlarga olib kelyapti, zero, boshqaruvchining ishi oʻziga xos 
xususiyatlarni talab qiladi. Bu sifatlarni oʻlchash, ularning tarkibini aniqlash va 
boshqaruvning turli daraja va ob’ektlarining oʻzaro bogʻlanishiga tegishlidir. Ta’sirni 
kuzatish qiyin, xususan, rahbarning u yoki bu xususiyatlarining miqdoriy alokasini, 
uning jamoadagi munosabatlarida, ishning iqtisodiy koʻrsatkichlarida rivojlanish 
darajasini koʻrsatish undan ham qiyin, lekin imkoni bor. Rahbar qanday 
xususiyatlarga ega boʻlishi kerak? Bu savolga javob berish uchun shunday mezonlar 
tizimini tanlash kerakki, u bilan rahbarning xususiyatlarini etarli ravishda ob’ektiv 
baholash mumkin bulsin. Mezonlarning har biri maxsus ishlab chiqarilgan baholash 
shkalasi boʻyicha miqdoriy ravishda baholanadi. Ekspert soʻrashga va ekspert 
natijalari asosida rahbarga zarur va etarli boʻlgan xususiyatlar roʻyxati tuziladi. 
Boshqaruv boʻyicha adabiyotda nashr qilingan izlanishlar asosida rahbar va 
mutaxassislar kerakli boʻlgan xususiyatlarni shartli ravishda quyidagi guruhlarga 
boʻlish mumkin: 
1. Uddaburonlik (tashabbuskorlik): 

tavakkal qila bilish; 

berilgan ishga shaxsiy javobgarlik hissi; 

insonlarga gʻamxoʻrlik qilish; 

bir fikrda turish; 

tanqidga quloq sola bilish, oʻz ishiga (xatti-harakatiga) tanqidiy qarash. 
2. Intizom va mehnatga munosabat: 

mehnatsevarlik; 

intizom. 
3. Kasb egasi ekanligi omilkorlilik (oʻz kasbini chuqur egallaganligi, chuqur bilim 
egasi) va bilim darajasi: 

ma’muriy; 

omilkorlik (chuqur bilimga ega boʻlish); 

eruditsiya (bir yoki bir necha sohada keng va chuqur ma’lumotga ega boʻlish). 
4. Tashkiliy va ma’muriy qobiliyat: 

ishbilarmonlik; 

tashabbuskorlik; 

ish haqidagi fikrlarni qisqa va aniq bayon qila olish; 

---

343 

aniq bir maqsadga qaratilganlik; 

ish boʻyicha boʻladigan xatlarni, buyruqlarni, farmoyish va boshqalarni yoza 
bilish; 

oʻz vaqtida qaror qabul qila olish; 

qarorning bajarilishi boʻyicha nazorat oʻrnatish qobiliyati; 

murakkab sharoitlarda oʻz yoʻnalishini tezda aniqlashni bilish; 

yangilikdan qoʻrqmaslik; 

turli tashkilot rahbarlari bilan ishlashni bilish. 
. Jamoa muhitiga mos kelish: 

mustaxkam birlashgan jamoani yarata olish; 

boʻysinuvchilar bilan ishlay olish; 

nizoli holatlarni bartaraf qilish (yoʻlga qoʻyish); 

qat’iyat; 

jahli tezlik; 

odamlar bilan kirishishlik; 

vijdonlilik; 

dilrabolik; 

kamtarlik; 

tashqi koʻrinish (ozodalik, pokizalik, tozalik); 
6. Boshqa xususiyatlar: 

sogʻliq-salomatlik; 

ish muddati; 

yosh; 

oilaviy holati. 
Albatta, rahbar va mutaxassis bu hamma xususiyatlarga ega boʻla olmaydi. 
Ekspert soʻrovlar va ekspert natijalar yordamida rahbar yoki mutaxassisga kerakli va 
etarli boʻlgan xususiyatlarning roʻyxatini tuzamiz.