Менежмент асослари

Таянч иборалар: 
Жамоа, раҳбар ходим, бирдамлик, ўзаро ѐрдам принциплари, моддий 
бойликлар, прогрессив ўзгаришлар, ҳуқуқий муҳофаза, меҳнат унумдорлиги 
кўрсаткичи, 
сиѐсий-тарбиявий 
иш, 
ижтимоий 
жараѐнлар, 
меҳнат 
муносабатлари, ижтимоий-демографик таркиб, ижтимоий-руҳий вазият, 
демократлаштириш. 
 
Саволлар: 
1. 
Бошқарув муносабатлари тизимида шахс тушунчаси нима? 
2. 
Шахснинг профессионал ва функционал сифатининг тартиб қоидалари 
нимадан иборат? 
3. 
Ишлаб чиқариш жамоасида шахснинг интизоми деганда нима тушунасиз? 
4. 
Таълим хизматининг истеъмолчиси сифатида унга қандай ҳуқуқлар 
берилади? 
5. 
Корхананинг руҳий тузилишини яхшилашда раҳбарнинг вазифаси 
нимадан иборат? 
6.
Корхонада хизмат қилаѐтган ишчилар ўз ҳуқуқларини қандай ҳимоя 
қилишлари лозим ? 

---

126 
13 Мавзу: Рағбатлантириш назариялари, усуллари, турлари ва моделлари. 
13.1. Меҳнатни рағбатлантиришни ташкил қилишни такомиллаштиришнинг 
йўллари ва мазмуни. 
13.2. Меҳнатни рағбатлантиришнинг чет эл назарияси. 
13.3. Меҳнатни рағбатлантиришнинг усуллари. 
13.1. Меҳнатни рағбатлантиришни ташкил қилишни такомиллаштиришнинг 
йўллари ва мазмуни. 
13.1. Меҳнатни рағбатлантиришни ташкил қилишни 
такомиллаштиришнинг йўллари ва мазмуни. 
Рағбатлантириш бу инсон омилини кенг демократик асосида 
фаоллаштириш, унинг манфаатлари йўлида ғамхўрлик қилишни бошқаришдир. 
Меҳнатни пировард натижасига қараб ходимларни рағбатлантириш кўндаланг 
туради. Бунда моддий рағбатлантириш усули қўлланиладики, натижада бу 
катта самара беради. 
Рағбатлантириш ҳар доим ҳам менежерлар учун муҳим ва эътиборли 
функция бўлиб келган. Бунинг муҳимлиги шундаки, менежерлар доимо 
ишчилар билан, одамлар билан ишлайдилар, мулоқотда бўладилар. 
Менежерлар ташкилотни мақсадларга эришиши учун, одамларни бирлаштириш 
учун одамларни хулқ атворини қандайлиги тўғрисида бир қанча 
маълумотларни олиш учун рағбатлантиришни амалга оширадилар. 
Ижтимоий хизмат кўрсатиш фаолиятининг муҳим томонини хилма-хил 
рағбатлантириш омилларидан фойдаланиш ташкил этади. Бу омиллар жамоани 
ижтимоий ривожлантиришнинг мақсадли дастурларини ва режаларини 
бажариш, биргаликда куч-ғайрат сарфлаш натижаларини ошириш соҳасидаги 
фаол ишларга ундайди. Бунга ижтимоий ривожлантириш ишида ташаббус 
кўрсатиб, яхши намунаси билан ажралиб турадиган ходимларни моддий ва 
маънавий рағбатлантириш киради. 
Ҳар бир корхона ва ташкилот ўз ходимларини маълум бир шаклда 
рағбатлантиради, яъни улар корхона ва ташкилотнинг мақсадларига эришиши 
учун меҳнат қилиб, сарфлаган вақтлари, куч-қувватлари, ақл-идроклари ўрнини 
тўлдирадилар. Рағбатлантиришнинг энг кўп тарқалган ва одатдаги шакли 
албатта, пул билан мукофотлаш ѐки иш хақи тўлашдир. Лекин ходимларга 
компенсация тўлашнинг бошқа турлари ҳам борки, булар корхона ва ташкилот 
ишлаб чиқарган маҳсулот билан мукофотлаш, каттароқ маош тўланадиган ишга 
ўтказиш, шунингдек хайрия ташкилотлари аъзоларининг турли фаолиятларда 
иштирок этишдан олган маънавий қониқиш ҳосил қилишлари ва бошқалар. 
Шундай қилиб, ташкилот муваффақиятли ривожланиши учун кадрларни 
танлаш, ўқитиш, баҳо бериш ва рағбатлантириш, бошқариш, яъни мазкур 
жараѐнларни ташкил этишнинг алоҳида усуллари, тадбирларини ишлаб 
чиқиши, фойдаланиши ва уларни такомиллаштириш зарур. Биргаликда олинган 
бу усуллар, тадбирлар, дастурлар инсон заҳираларини бошқариш тизимларидан 
иборатдир. Анъанавий равишда бундай тизимлар тўртта бўлиб, улар инсон 
заҳираларини бошқаришнинг асосий вазифаларига тўғри келади - бу тизимлар 

---

127 
кадрларни танлаш, кадрларни ўқитиш ва малакаларини ошириш, уларга баҳо 
бериш ва рағбатлантиришдир. Баъзан бу сўнгги икки тизим бир-бирига 
чамбарчас боғлиқ бўлганлиги сабабли улар бирлаштирилади.