Меҳнат бозорини тартибга солиш

б) ишчи кучларига таклифни камайтириш усули.
Ишчи кучларига булган таклифни камайтириш, шунингдек, уларнинг меҳнат бозорига оқиб келишини қисартириш ва бошқа жойга кетишни ра\батлантириш ҳамда иш вақти ва мавжуд иш жойларини ижтимоий ишлаб чиқаришда банд булганлар уртасида қайта тақсимлаш орқали самарали бандлигини ташкил этиш мумкин. Республикамизда «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» асосида умумтаълим дастурларини кенгайтириш ва уқиш муддатини узайтириш билан касбий тайёргарликни яхшилаш, уқув юртларида кундузги таълим оладиган талаба уринларини купайтириш ва кечки ҳамда сиртқи уқувдаги талаба уринларини қисқартириш, ишлаб чиқаришдан ажралаган ҳолда уқиётганларга стипендияларни ошириш, аёларга бола парвариши учун тулданадиган нафақалар ва бериладиган таълим муддатини купайтириш. Меҳнат стажини ҳисоблашда уларга имтиёз бериш; пенсионерлар, ногиронлар ҳамда уларни парваришлайдиган шахсларнинг пенсияларини ошириш – меҳнат бозорида ишчи кучлари оқиб келишини камайтириш чора-тадбирлари ҳисобланади.
Иш билан бандлар орасида иш вақти ва иш жойлари ишчи кучларига булган таклифни камайтириш мақсадларида қайта тақсимланади. Аҳоли бандлигининг хусусий ва вақтинчалик шаклларига утишларни ра\батлантиришга уларга ҳам иш билан тула банд қилинган шахсларга мулжалланган ижтимоий таъминотнинг турларини, таътиллар ва ижтимоий кафолатларнинг миқдорларини урнатиш, кафолатланган энг кам миқдордаги иш ҳақи билан таъминлаш, ҳар йили бериладиган таътилларни уз вақтида бериш, иш куни ва иш ҳафтаси давомийлигини қисқартириш орқали эришиш мумкин.
Мамлакатимизнинг ишчи кучи етишмайдиган минтақалари (Жиззах, Сирдарё вилоятлари ва +орақалпо\истон Республикаси)да ишчи кучларига талабни камайтириш ҳамда улар таклифини купайтириш меҳнат бозорини тартибга солишнинг мақсадга мувофиқ усулларидир.
Ушбу усулларнинг моҳияти қуйидагилардан иборат:
а) ишчи кучларига талабни камайтириш усуллари.
Усулларнинг мазкур гуруҳига ҳудудий ҳокимиятларнинг у ёки бу минтақаларда ва тармоқларда ишлаб чиқарувчи кучларни жойлаштириш ва янги иш жойларини вужудга келтиришни секинлаштиришга оид қуйидаги чора-тадбирлар: ортиқча ишчи кучларидан фойдаланганлик учун қушимча солиқлар белгилаш; қатъий кредит сиёсатини утказиш; корхонага ходимни ишга олганлик учун бир марталик тулов жорий этиш; ортиқча ишчи ва хизматчиларни қисқартиришни ра\батлантириш ва ҳоказолар киради. Бундан ташқари, ишчи кучларига талабни камайтиришда меҳнат унумлорлигини ошириш ва тежамкорликка эришиши муҳим аҳамиятга эгадир.
Ривожланган бозор муносабатлари шароитларида меҳнат ресурсларидан унумли фойдаланиш – рақобат, фойдани тақсимлаш механизми, солиқ сиёсати каби умумхужалик механизмлари ва дастаклари ёрдамида таъминланиши лозим. Ҳозирги пайтда саноат ишлаб чиқариши самарадорлигини оширишни ра\батлантиришнинг умумхужалик механизмлари яхши такомилаштирилмаганлигини ҳисобга олиб, меҳнат ресурслари учун илгари жорий қилинган туловларни қайта тиклаш мақсадга мувофиқдир. Улар меҳнат ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини оширишга ва штатдан ташқари ходимлар сонини камайтиришга кумаклашади. Бу хил туловлар корхона ва ташкилот томонидан штатдан ташқари сақлаш учун қатъий ставка шаклида урнатилади. Шу билан бирга, ишчи кучларини такрор ишлаб чиқаришга сарф-харажатлар урнини қоплаш учун ижтимоий су\урта солинадиган махсус солиқ (иккаласи ҳам – меҳнатга ҳақ тулаш фондидан фоизларда)дан фойдаланиш мумкин. Ишчи кучларини такрор ишлаб чиқаришга сарф-харажатнинг купчилик ривожланган мамлакатларда қабул қилинган бундай тизими жонли меҳнатдан фойдаланишнинг интенсив шаклларини ифодалайди ҳамда меҳнат бозоридаги ходимнинг ижтимоий жиҳатдан муҳофазаланиши учун зарур кафолатларни яратади;