Meliboyeva G. S. Kimyoni o`qitishda zamonaviy texnologiyalar

Kartochka namunasi 
H
2
 
СO
3
 
 
– karbonat 
kislota
HNO
3
 
– nitrat 
kislota
H
2
SO
4
– sulfat 
kislota
HNO
2
- nitrit 
kislota
H
3
PO
4
 
 
-ortofosfat 
kislota
NaOH
 
– natriy 
gidroksid
KOH
– kaliy 
gidroksid
CaCO
3
- kalsiy 
karbonat
Na
3
 
PO
4
 
– natriy 
ortofosfat
FeCl
3
- temir
(III)-xlorid 
AlPO
4
– alyuminiy 
ortofosfat
СО
2
 
– uglerod 
(IV)-oksid
Ushbu o’yinlardan dars va darsdan tashqari jarayonlarda foydalanish 
maqsadga muvofiq bo’lib, o’yinlarni tashkillash hamda o’tkazish o’qituvchi 
mahoratiga bog’liqdir.
Kartochka namunasi 
H
2
… O
3
H…O
3
H
2
… O
4
…NO
2
H
3
…O
4
…OH
KO…
… CO
3
Na
3
 P…
…Cl
3
Al…O
4
…О
2

---

182 
GLOSSARIY-IZOHLI LUG`AT
O`zbekcha 
Русча 
Inglizcha
Mazmuni
An`anaviy 
dars 
Tрадицион
ный урок 
 Traditional 
lesson 
darsning asosiy maqsadi ko’proq 
tushunti-rishga qaratilgan, o’qituvchi 
bilim beruvchi, o’quvchi –o`quvchi 
esa bilim oluvchi rolini bajaruvchi 
dars o’tish metodidir.
 
Aqliy 
hujum
Moзговой 
штурм 
Brain
storming 
“breynstorming” (brain storming) 
inglizcha so’zdan olingan bo’lib, faol 
ta’limning, boshqaruvning va tadqi-
qotning metodlaridan biri hisoblanadi. 
Bu metod aqliy faollikni qo’zg’atadi, 
ijodiy va innovatsion jarayonlarni 
tezlashtiradi
 
Animasiya Aнимация Animatsion
komp`yuterning 2D yoki 3D grafikasi 
yordamida yaratilgan tabiiy hodisalar, 
kimyoviy 
reaksiyalar, 
reaksiyalar 
mexanizimining 
modellashterilgan 
virtual tasviri.
“Assesment
”
texnologiyas
i
Texнологи
z 
“Aссесмен
т” 
“Assesment 
” 
technology 
 
O`quvchilarning bilim, ko’nikma va 
malakalari darajasini har tomonlama, 
xolis 
baholash 
imkoniyatini 
ta`minlovchi topshiriqlar to’plami 
“Baliq 
skeleti” 
metodi. 
Метод 
«Рыбий 
скелет» 
Method 
«Fish 
skeleton» 
Ushbu metod katta muammolarning 
yechimini topishga qaratilgan. Yuqori 
qismida muammolar turi yozilsa, 
pastki 
qismida 
esa 
muammolar 
yechimiga qaratigan tadbirlar yoki 
ushbu muammolar bo’yicha misollar 

---

183 
yoziladi. 
“Bumerang
” 
texnologiya 
si
Texноло 
гия
«Буме 
ранг» 
Teshnology 
“Bumerang
”
o’quvchini 
mashg’ulot va
mashg’ulotdan tashqari jarayonlarda
turli o’quv adabiyotlari, muammoli
tajriba bajarish mazmuni bilan 
tanishtirish, fikrni erkin bayon etish 
hamda muayyan tajribani bajarish 
davomida uni baholashga qaratilgan 
texnologiya
Vaziyat – 
(situatsiya)
Ситуат 
ция
Situation 
(keyingi lotinchadagi situation -
ahvol) –muayyan vaziyat, ahvolni
hosil qiladigan shart- sharoitlar va
holatlar uyushmasi. 
Venn
diagramma
si
 
Диаграм 
ма Венна 
Diagramm 
of Venn 
grafik ko’rinishda bo’lib, olingan
natijalarni umumlashtirib, ulardan bir
butun xulosa chiqarishga, ikki va
undan ortiq predmetlarni (ko’rinish,
fakt, tushuncha) taqqoslash, tahlil
qilish va o’rganishda qo’llaniladi.
Diagramma ikki va undan ortiq
aylanani kesishmasidan hosil bo’ladi. 
«Veer»
(yelpig'ich)
texnologiya 
si 
 
Техноло 
гия 
«ВЕЕР» 
Technology 
“VEER” 
Bu texnologiya murakkab,
ko'ptarmoqli, 
mumkin 
qadar 
muammo xarakteridagi mavzulami 
o'rganishga 
qaratilgan. 
Texnologiyaning mohiyati shundan 
iboratki, 
bunda 
mavzuning 
turli 
tarmoqlari bo'yicha axborot beriladi 
va 
ularning 
har 
biri 
alohida 

---

184 
muhokama 
etiladi. 
«Veer» 
texnologiyasi tanqidiy, tahliliy, aniq 
va mantiqiy fikrlami rivojlantirishga 
hamda o'z g'oyalari va fikrlarini 
yozma va og'zaki shaklda bayon etish 
hamda himoya qilishga imkoniyat 
yaratadi. 
Dars
Урок 
Lesson
Bu mantiqan tugallangan, butun
vaqt bilan chegaralangan o’quv-
tarbiya jarayonining qismidir. 
Dars 
ishlanmasi 
Koнспект 
урока 
Lesson 
planning 
Ta`limiy mazmunga ega loyiha va 
o’qituvchi 
tomonidan 
tuzilishi 
majburiy bo’lgan hujjat 
Didaktik
o’yinlar 
 
Дидакти 
ческие 
игры 
Didactic 
games
O’rganilayotgan ob’yekt, hodisa, 
jarayonlarni modellashtirish asosida 
o`quvchilarning 
bilishga 
bo’lgan 
qiziqishlari, faolliklarini oshiradigan 
o’quv faoliyati turi 
Didaktik
o'yinli
darslar 
Уроки с 
дидактиче
скими 
играми 
Lesson on 
didactic 
games 
 
o`quvchilarning ta'lim olish faoliyati
o‘yin faoliyati bilan uvg'unlashgan 
darslar
Zamonaviy
axborot
texnologiyal
ari
Совре 
менные 
информац
ионные 
техноло 
гии 
Modern 
information 
technology 
zamonaviy kompyuterlar va 
telekomunikatsion 
vositalaridan
foyidalanadigan, 
foydalanuvchi
ishlashi uchun `do’stona` interfeysga 
ega 
bulgan 
axborot 
texnologiya 
demakdir. 
Ijodiy 
Творчес 
Creative 
Ta’lim jarayonida vujudga keltirilgan 

---

185 
o'yinlar 
кие игры 
games 
muammoli vaziyatlarni o`quvchilar 
o'zaro 
hamkorlikda 
avval
o`zlashtirgan bilim, ko'nikma va 
malakalarini ijodiy qo'llanish va
izlanish orqali hal etishga zamin 
tayyorlaydigan didaktik o‘yinlar
Imitatsion 
O’yinlar 
 
Имитаци 
онные 
игры 
Imitation 
games 
 
Ishlab chiqarish korxonalari, ish 
o’rinlari, 
firmalar, 
tashkilotlarda 
xodimlar 
tomonidan 
amalga 
oshiriladigan faoliyatni imitatsiyalash 
(taqlid qilish, ko’chirish) asosida 
o`quvchilarni muayyan amaliy yoki 
kasbiy 
faoliyatga 
samarali 
tayyorlashga yo’naltiradigan o’yinlar 
Individual 
o’qitish
Индивиду
альное 
обучение
Individual 
education
o’quvchi 
shaxsiga 
alohida 
yondoshgan holda ta’lim-tarbiya 
berish
Innovatsiya
Иннова 
ция 
Innovatsion
yangidan kiritilgan tushunchalar,
tartib qoidalar, texnologiyalar va 
yangiliklar 
Innovatsion
vaziyat
Инноваци
онная 
ситуациya 
Innovative 
situatsion 
pedagogik yangiliklarni yaratish,
o’zlashtirish va tatbiq etishga 
qaratilgan vaziyat. 
Interfaol 
ta’lim 
Интерак 
тивное 
обучение 
Interactive 
education
O`quvchilarning bilim, ko’nikma, 
malaka va muayyan axloqiy sifatlarni 
o’zlashtirish 
yo’lidagi 
o’zaro 
harakatini tashkil etishga asoslanuvchi 
ta’lim 
Interfaol
Интерак 
Interactive 
ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi

---

186 
usul
тивный 
метод 
method 
o’rtasidagi faol hamkorlik muloqoti
Ishbilarmon
lik 
o’yinlari 
 
Деловые 
игры 
Business 
games 
Ma’lum 
faoliyat, 
jarayon 
yoki 
munosabatlar mazmunini yoritish, 
ularni samarali, to’g’ri, oqilona 
uyushtirishga doir ko’nikma, malaka 
va sifatlarni o’zlashtirish maqsadida 
tashkil etiladigan o’yinlar 
Keys stadi
Keys stadi 
Case study 
Case study - (inglizcha sase -
to’plam, aniq vaziyat, stadi -ta’lim)
keysda bayon qilingan va
o`quvchilarni muammoni ifodalash 
hamda uning maqsadga muvofiq
tarzdagi yechimi variantlarini
izlashga yo’naltiradigan aniq real
yoki sun’iy ravishda yaratilgan
vaziyatning 
muammoli- 
vaziyatli 
tahlil etilishiga asoslanadigan ta’lim
Kimyo
bo’yicha
sinfdan
tashqari
ishlar
Внекласс 
ные
занятия 
по химии 
Extracurri 
cular 
activities on 
chemistry
darsdan tashqari vaqtda o’quvchilar
bilan olib boriladigan majburiy
bo’lmagan 
mashg’ulotlarga 
tushuniladi.
Kimyo 
darsligi, 
o’quv 
qo’llanmasi
Учебник 
химии, 
учебное 
пособие
Chemistry 
textbook, 
learning 
appliances 
dastur va didaktika talablari bilan 
aniqlanuvchi o’qitish maqsadlariga
mos keluvchi kimyo bo’yicha
bilimlar asoslarini bayon etuvchi 
kitob hisoblanadi.
 
Kimyo
Meжпред Intersubject 
bu kimyoning boshqa o’quv fanlari

---

187 
o’qitishda
predmetlar
aro
aloqalar
метnыe 
связи в 
обучении 
химии 
bond on 
education 
chemistry 
bilan ayniqsa fizika, matematika, 
biologiya, chizmachilik, geografiya 
va hokazo fanlar bilan bog’lanishlari. 
Kreativlik
(ijodiylik)
Kреативн
ость 
(творчеcт
во) 
Creative 
(inventive)
qandaydir yangi, betakror narsa
yarata olish layoqati, badiiy shakl
yaratish, fikrlash, g’oya va
yechimga olib keluvchi aqliy 
jarayon
Loyihalash 
metodi
Метод 
проектиро
вания
Method 
projection
o`quvchilarni 
mustaqil 
fikrlash, 
o`tilgan va o`zlashtirilgan mavzularni 
eslash, ularni yozma bayon etish, 
fikrlarni 
umumlashtirishga 
yo`naltirilgan. 
Ma’ruza 
usuli
Meтод 
лекции 
Method 
lecture
bunda o’qituvchi materialni o’zi 
bayon etadi.
Metod
Mетод 
Method
ta’lim jarayonida taqdim etilgan 
amaliy va nazariy bilimlarni egallash,
o’zlashtirish, o’rgatish, o’rganish,
bilish uchun xizmat qiladigan yo’l-
yo’riqlar, usullar majmui