|
1-rasm Meksikaning tabiiy xaritasi.
3. Aholisi va uning hududiy joylashishi
Hozirgi mamlakat aholisining katta qismini ispan va xindu millatlarining aralashuvidan kelib chiqqan meksikaliklar tashkil etadi. Bundan tashqari Meksikada 40 dan ortiq xindu qabilalari va xalqlari (aholining 29 foizi) yashaydi. Ulardan eng yiriklari asteklar, mayyalar, otamilar, sapoteklar hisoblanadi. Ilgari mamlakat aholining o'sish sur'ati bo'yicha (3,5 foizi) dunyoda oldingi o'rinlardan birini egallar edi, so'nggi yillarda mamlakatda amalga oshirilgan demografik siyosat natijasida aholining o'sish sur'ati sezilarli kamaydi. Aholining tug'ilish koeffisenti har 1000 kishiga 28 kishi, o'lim koeffisenti 5,5 kishiga to'g'ri keladi. Mamlakatda har bir aholining umri 70 yoshgacha uzaydi, biroq Meksika dunyodagi eng «yosh» mamlakatlardan biri bo'lib qolmoqda (jami aholi tarkibida 15 yoshgacha bo'lgan yoshdagilar-38 foizni tashkil etadi) Iqtisodiy faol aholi jami aholi sonida 35 foizni tashkil etadi. Mamlakatda iqtisodiy va ijtimoiy muammolardan biri aholi bandligi muammosi hisoblanadi. Har yili millionlab kishilar ish qidirib qonuniy va noqonuniy yo'llar bilan AQSH davlat chegarasini kesib o'tadi. Hozirgi vaqtda kelib chiqishi meksikalik bo'lgan Amerikaliklar AQShda 13 mln kishini tashkil etadi. Meksika aholisining 74 foizdan ortig'i shaharlarda yashaydi. Mamlakatda 5 ta-Mexiko, Monterrey, Gvadalaxara, Pueblo, Leon kabi millioner shaharlar bor. Birgina poytaxt Mexiko shahar aglomerasiyasida 20 mlndan ortiq aholi istiqomat qiladi. Mamlakatda davlat tili ispan tili hisoblanadi. Aholining asosiy qismi katolik diniga e'tiqod qiladi. Meksika aholisining aksariyat qismini kelib chiqishi hindu-ispan bo’lgan meksikaliklar tashkil etib, mamlakatda 40 dan ortiq hindu qabilalari va elatlar ham istiqomat qiladi. Diniy e’tiqodi bo'yicha aholining 76,5 foizi, - roman katoliklari, 6,3 foiz - protestantlar va h.k. Mamlakat aholisining 73 foizi. shaharlarda yashaydi. Yirik shaharlari: Gvadadaxara, Monterrey, Puebla, Leon. Davlat tuzumi. Ma’muriy jihatdan Meksika 31 shtat va 1 poytaxt federal okrugiga bo’linadi. Amaldagi konstitutsiyasi 1917 yil 5 fevralda qabul qilingan. Meksika federativ respublika. Davlat boshlig’i -prezident. U har olti yilda saylanadi. Konstitutsiyaga muvofiq prezident qayta saylanishi mumkin emas. Qonun chiqaruvchi oliy organ Milliy Kongress bo’lib, u senat va deputatlar palatasidan tashkil topgan. Ijro etuvchi hokimiyat prezidenttomonidan boshqariladi. Meksikada aholi sonining ko'payishi uning hududida yashovchi ko'plab odamlarni anglatadi. Hozirgi kunda mamlakatda 1 million 973 ming km2 maydonda 124 million aholi istiqomat qiladi, shuning uchun har kvadrat kilometrga 64 kishi to'g'ri keladi. Uning poytaxti Mexiko shahri Lotin Amerikasida aholi eng ko'p va dunyoda oltinchi o'rinda turadi. Hozirgi Meksika hududida aholining yuqori zichligi muammosi Ispanga qadar bo'lgan davrga tegishli deb hisoblanadi. XX-asr davomida aholining o'sish sur'ati asrning o'rtalariga qadar yiliga 3% darajasida saqlanib qoldi. Shu sababli, 1970-yillarda Meksika hukumati tug'ilishni nazorat qilish siyosatini amalga oshirdi. Meksikada aholi sonining ko'payishi sabablari orasida madaniy, iqtisodiy va ijtimoiy omillar mavjud. Xususan, iqtisodiy o'sish aholi sonining o'sishi uchun asosiy vosita bo'ldi. Aholining soni 1943 yildan boshlab yashil inqilob va sanoat va tijorat rivojlanishi bilan bog'liq ravishda keskin o'sib bordi. Buning ba'zi bir sabablari sog'liqni saqlash tizimlarining yaxshilanishi va oziq-ovqat mahsulotlarining mavjudligidir. Aholining ko'pligi Meksikaga jiddiy muammolarni keltirib chiqardi, masalan, atrof-muhitning yomon yomonlashishi, ayniqsa suvning ifloslanishi va chiqindilar paydo bo'lishi. Boshqa tomondan, tobora ortib borayotgan talab tufayli davlat xizmatlarida jiddiy muammolar mavjud. Xuddi shunday, aholi sonining ko'payishi tabiiy resurslarga bo'lgan talabning yuqori bo'lishini anglatadi, natijada ular tugaydi. Bundan tashqari, yirik shaharlarda uy-j oy tanqisligi yuqori va u yerda juda ko'p odamlar bor. 2-rasm
Do'stlaringiz bilan baham: |
