Международный научно-образовательный

ФИО автора: Farg‘ona imkoniyatlari cheklangan shaxslar uchun ixtisoslashtirilgan kasb-hunar maktabi
Maxsus fan o‘qituvchisi
Kasimova Nilufar Egamberdievna
Название публикации: «AYOLLAR MANEKENINING FAZOVIY SHAKLINI LOYIHALASH»

Annotatsiya.

Mazkur maqolada aynan ommaviy ishlab chiqarish muhitida ayollar kiyimlarini loyihalash jarayonini yaxshilash uchun antropometrik asoslangan manekenlarning uch o‘lchamli shaklini ishlab chiqish haqida tushunchalar berilgan.
Kalit so‘zlar: maneken, kiyimni loyihalash, o‘lchamlar, loyihalash, ayollar figuralari, geometrik modeli, figura.

Kiyimlarni ommaviy ishlab chiqarish uchun antropometrik asosli manekenlarni ishlab chiqish dolzarb ilmiy muammo bo'lib, uning yechimi kiyimni loyihalash va mosligini baholash jarayonlarini takomillashtirish va kompyuter texnologiyalarini joriy etish uchun sharoit yaratadi.

Mamlakatimizda har xil turdagi figuralar uchun kiyimlarni loyihalash va sifatini baholash jarayonini takomillashtirish masalalari ko‘plab tashkilotlar va olimlar E.B.Koblyakova, L.P.Shershneva, G.P.Medvedeva, E.Yu.Krivoborodova, L.P.Yudina va boshqalar. Ular tizim dizayni tamoyillarini va har xil turdagi raqamlar uchun kiyim dizaynlarini baholash usullarini ishlab chiqqanlar. ―Figur (maneken) – kiyim tizimida baholanadigan mutanosib vamuvozanatli kiyimni olish shartlari iste‘molchi raqamlarining tasdiqlangan antropomorfik ma‘lumotlar bazasi va turli hajmli va fazoviy shakllardagi modellarni kompyuter dizayni uchun innovatsion texnologiyalardan foydalanish hisoblanadi.
Ommaviy ishlab chiqarish muhitida ayollar kiyimlarini loyihalash jarayonini yaxshilash uchun antropometrik asoslangan manekenlarni ishlab chiqish uchun quyidagi vazifalar hal qilinishi lozim:
–figura (maneken) – kiyim tizimini loyihalash uchun kompyuter texnologiyalarining tuzilishi va qo‘shimcha funksionalligini aniqlash;
–ayollar figuralari manekenlarining geometrik modeli va uni kontur manekenlari ko‘rinishida qurish algoritmini ishlab chiqish;
–o‘lchamli tipologiyaning butun shkalasi bo‘yicha ayollar figuralarining manekenlarini yaratish uchun antropometrik dasturiy ta‘minot ishlab chiqish;
– turli yosh guruhlari uchun razmer o‘lchamlari ma'lumotnomalari orqali manekenlarning pasportlarini shakllantirish, unda kengaytirilgan antropometrik tavsifnomalar, to‘liq balandlikdagi manekenlarning konturlari va koordinatalarini aks ettirish;
–figura (maneken)
–kiyim tizimi elementlari parametrlari bilan loyiha chizmalarining parametrlari o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlash;
–qo‘g‘irchoq parametrlarining ruxsat etilgan og‘ish qiymatlarini nazariy va eksperimental jihatdan asoslash;

• 
  moddiy va virtual manekenlarning antropometrik muvofiqligini tekshirish uchun kompleks dasturiy ta‘minotni ishlab chiqish;
  
• 
  turli xil bo‘y va razmerlardagi ayollar kiyimlarini 3D simulyatsiya qilish algoritmini ishlab chiqish.
  

Ayollar manekenini loyihalashda turli virtual dasturlar: Gerber, Lectra, Optitex, Assol, Leko, STAPRIM, JULIVI va Gratsiya 3D SAPR modellashtirish tizimlarida qo‘llaniladi. Shu bilan birga, virtual manekenlarning sirtini o‘rnatish dasturlarida qo‘llaniladigan antropometrik dasturiy ta‘minot iste‘molchilar uchun yopiq va u yoki bu o‘lchovli tipologiyaga mos keladigan figurali manekenlarni o‘zgartirishga imkon bermaydi [1].
Turli assortimentdagi kiyim-kechak SAPR tizimlarida faqat JULIVI va Grace SAPR tizimlarida ayollar figuralarining manekenlarini yaratish uchun ochiq dastur mavjud, ammo ularni shakllantirish va sozlash qo‘shimcha axborot materiallari va dasturiy ta‘minotni talab qiladi.
Ayollar liboslarini loyihalashda avval kiyim detallarini loyihalashdan oldin gavda-maneken shaklini chizish, keyin kostyum shaklini, keyin kostyum shaklini, so‘nggina detallarni chizishga kirishiladi [2].
Ayollar manekeni shaklining aniqligi va antropometriyasiga eng yuqori talablar qo‘yiladi, chunki manekenlar 3D dizayn texnologiyalarining markaziy bo‘g‘ini va kiyimning mosligini nazorat qilish va uning shaklini loyihalash uchun asosiy vositadir. Biroq, zamonaviy antropometrik standartlarning tarkibini tahlil qilish, ayollar razmer xususiyatlari, fiziologik o‘lchamlari uchun manekenlar shaklini oqilona
aniqlash uchun uning yetarli emasligini ko‘rsatdi.
Ayollar figuralari va yelka kiyimlarining tana yuzasini antropometrik o‘rganish uchun an‘anaviy va istiqbolli kontaktsiz o‘lchash usullari tanlangan.
Kiyimning antropometrikligi va muvozanati mezonlariga mos keladigan ayollar figuralari manekenlarining shaklini aniq belgilash va nazorat qilish uchun axborot ta'minoti tizimini ishlab chiqish bilan aniqlanadi.
Ayollar manekenini avtomatlashtirilgan tizimda loyihalash uchun quyidagi ta‘minotlar zarur hisoblanadi:

1. 
   Yangi o‘lchamli tipologiya bo‘yicha ayollar manekenlarini loyihalash uchun manekenlarning geometrik modeli konturlarining elektron katalogi.
   
2. 
   Manekenlarning antropometrik shaklini baholash uchun kompleks dasturiy ta'minot. 3.Turli xil ayollar razmer o‘lchamlaridagi yelka kiyimlarini kompyuterda uch o‘lchovli modellashtirish uchun funktsional model.
   

Ayollar razmer o‘lchamlaridagi yelka kiyimlarini kompyuterda uch o‘lchovli modellashtirishning nazariy qoidalari va eksperimental tadqiqotlari asosida kiyim- kechak dizayni uchun ishlatiladigan ayollar manekenlarining parametrlarini loyihalash va baholash uchun axborot ta‘minotini yaratish talab qilinadi. Ayollar kiyimlarini loyihalash va ishlab chiqarish amaliyotiga kontur kataloglari va kengaytirilgan ayollar manekenlari uchun ma‘lumotlar bazasi joriy etildi.
Shuningdek, birinchi usulda kiyim shaklini yaratish jarayonini aniqlashtirish va sozlash jarayoni bilan birlashtirilib, fazoviy kiyim chiziqlari konfiguratsiyasini o‘zgartirish orqali erishiladi. Ikkinchi usulda esa ayollar manekenlarini SAPRda loyihalashda kiyim detallarining chizmalari kiyimning uch o'lchovli modelining sirtini tekislikda ochish (yoyish) natijasida olinadi. Yakuniy natijaning sifati ko'p jihatdan tanlangan manekenning parametrlari, uning plastikligi darajasi va o‘lchamlarning mosligiga ta'sir qiladi. Hozirgi vaqtda ikkinchi usuldagi SAPRda materiallarning xususiyatlarini va strukturaviy qo‘shimchalarning kattaligini hisobga olgan holda uch o‘lchovli dizayn jarayonini taqlid qilish uchun ayollar figuralarining real manekenlari va matematik modellari (yoki bog‘liqliklari) ma‘lumotlari bazasi shakllantirilmoqda [3].
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, an'anaviy rejali va ilg‘or muhandislik usullari bilan kiyim-kechaklarni ommaviy ishlab chiqarishni loyihalash jarayonining markaziy bo‘g‘ini iste‘molchining o‘lchovli xususiyatlar to‘plami ko‘rinishidagi figurasi haqidagi ma'lumotdir, degan xulosaga kelish mumkin.
Demak, kiyim-kechaklarni ommaviy ishlab chiqarish uchun iste‘molchi raqamlarining turlari joriy o‘lchovli tipologiya bilan belgilanadi, ularning o‘zgarishi axborot ta‘minotining barcha tarkibiy qismlarida o‘z vaqtida aks ettirilishi kerak.
Ularning asosiy elementlari: antropometrik va konstruktiv ma'lumotlar bazasi va moddiy yoki virtual qo‘g‘irchoqlar ko‘rinishidagi instrumental yordam vositalari bo‘lib hisoblanadi.

Adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   Ramazanova M.K., Tashpulatov S.Sh. Kiyimni modellashtirish va badiiy bezash. Toshkent, 2010. -290 b.
   
2. 
   Кузнецова А. Разработка манекенов, совершенствующих проектирование и оценку посадки детской одежды: дисс.я ... канд. Техн. наук. 05.19.04 / Иваново,
   

2012. – 203 с.

3. 
   Тутова А.А. Разработка метода проектирования внешней формы манекена для одежды: дис.я ... канд. техн. наук : 05.19.04 / Иваново, 2020. – 244 с.