Международный научно-образовательный электронный журнал

 

 
Xo‘jalik faoliyatida ishtirok etish(13-modda)
 

Ommaviy axborot vositalari bilan o‘zaro munosabatlar(14-modda)
 

Davlat hokimiyati, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari va boshqa 
jamoat tashkilotlari bilan hamkorlik(15-modda)
 

Sud protsessi ishtirokchilari bilan o‘zaro munosabatlar(16-modda)
 

Turmushda odob-axloq meʼyorlariga rioya etish(17-modda)
 

Ilmiy, pedagogik va boshqa faoliyatni amalga oshirish xususiyatlari(18-modda)
 

---

848 
III bob mazmunini umumlashtirib quyidagilarga guvoh bo`lishimiz mumkin: 
o
Sudya xizmatdan tashqari vaqtda qonunda belgilangan cheklovlar doirasidan chetga 
chiqadigan hamda sudning obro‘siga, shuningdek sudyaning xolisligi, mustaqilligi va 
beg‘arazligiga salbiy taʼsir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan faoliyat turlari bilan 
shug‘ullanmasligi lozim.
 
o
Sudya o‘zining voyaga yetmagan farzandlarini boqish, tarbiya qilish bo‘yicha
majburiyatlarini bajarishi, ota-onasiga va boshqa mehnatga layoqatsiz oila aʼzolariga 
g‘amxo‘rlik qilishi lozim.Sudya sud resurslaridan shaxsiy maqsadda foydalanmasligi 
va xodimlarga shaxsiy ishlari bo‘yicha topshiriqlar bermasligi kerak.Muayyan ish hal 
qilinayotganda sudya biron-bir kishiga maslahat berishga va o‘z fikrini bildirishga 
haqli emas. 
o
Sudya shaxsan o‘zi yoki ishonchli shaxslar orqali tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug‘ullanish, shu jumladan tijorat tashkilotini boshqarishda ishtirok etish huquqiga 
ega emas. 
o
Jamiyatni sud faoliyati to‘g‘risida xolis, ishonchli va tezkor xabardor qilish 
maqsadida sudya ommaviy axborot vositalari vakillari bilan hamkorlik qilishi hamda 
sud ishlarini ommaviy axborot vositalarida professional darajada yoritishga ko‘mak 
berishi zarur, chunki bu nafaqat fuqarolarning huquqiy ongini shakllantirishga va 
sudga bo‘lgan ishonchini mustahkamlashga, odil sudlov nufuzini oshirishga, balki 
ommaviy axborot vositalariga ham muhim ijtimoiy vazifaning bajarilishiga, yaʼni 
fuqarolarni barcha ijtimoiy jihatdan ahamiyatli voqealardan xabardor etishga xizmat 
qiladi
.
o
Sudya o‘z faoliyatida qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat organlari, 
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, shuningdek boshqa jamoat 
tashkilotlari bilan huquq, qonunchilik, sud tizimi, sud amaliyoti masalalari bo‘yicha 
o‘z ixtisosligi sohasidagi shaxsiy tajribasi va bilimlariga asoslangan o‘z nuqtai-
nazarini bildirish orqali hamkorlik qiladi. Bunda u mansabdor shaxslar tomonidan 
unga biron-bir taʼsir ko‘rsatilishiga, shuningdek uning xolisligi, mustaqilligi va 
beg‘arazligiga shubhalar tug‘ilishiga yo‘l qo‘ymasligi lozim.Sudya davlat organlari 
faoliyatini omma oldida tanqid qilish, fikr-mulohaza bildirish va baholashdan o‘zini 
tiyishi zarur. 
o
Sud protsessi ishtirokchilari bilan o‘zaro munosabatlarda sudya uning xolisligi, 
mustaqilligi va beg‘arazligini shubha ostiga qo‘yishi, shuningdek biron-bir tarafni 
afzal deb qarashi, taraflarni eshitmasdan oldindan fikrga ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan 
vaziyatlardan qochishi lozim. 
o
Sudya o‘z majburiyatlarini bajarishi chog‘ida olingan axborotni oshkor etishga haqli 
emas. Sudya o‘z xizmat mavqei munosabati bilan o‘ziga maʼlum bo‘lib qolgan sir 
tutiladigan axborotdan sudyalik majburiyatlarini bajarish bilan bog‘liq bo‘lmagan 
maqsadda foydalanishi va (yoki) uni biror kishiga oshkor qilishi mumkin emas. 
o
Vijdon erkinligi huquqini amalga oshirishda sudning obro‘siga putur yetmasligi 
uchun sudya barcha hollarda vazmin va bosiq bo‘lishi kerak.
Sudya o‘zining tashqi 
ko‘rinishi, kamtarligi va sipoligi bilan boshqalarga o‘rnak bo‘lishi lozim. Sudya 
eʼtiborni haddan tashqari jalb etadigan darajada kiyinmasligi, taqinchoqlar va boshqa 

---

849 
bezaklar taqmasligi kerak. Sudya o‘z oila aʼzolarining sudyalar odob-axloq 
normalariga rioya etishini nazorat qilishi, biron-bir shaxsga nisbatan sudyaning 
obro‘siga putur yetkazishi mumkin bo‘lgan qo‘pol muomalada bo‘lishiga yo‘l 
qo‘ymasligi shart. 
o
Sudya, agar bu O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga zid bo‘lmasa va odil 
sudlovni amalga oshirishga to‘sqinlik qilmasa, ilmiy, pedagogik, ijodiy va ijtimoiy 
faoliyat bilan shug‘ullanishi mumkin. 
Biz yuqorida kodeksda belgilab qo`yilgan qoidalarning umumiy mazmuni bilan 
tanishdik. Shu vaziyatda “Kodeksga rioya etilishi ustidan nazorat masalasi qanday hal 
etiladi?” degan o`rinli savol tug`iladi. Bu savolga so`nggi yakunlovchi IV bob javob 
beradi. Kodeksning 19-moddasiga ko`ra sud inspeksiyasi va tegishli sudyalar malaka 
hayʼatlari ushbu Kodeks qoidalari buzilishining oldini olish yuzasidan choralar ko‘radi 
va ularga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi.Sud inspeksiyasi ushbu 
Kodeksning buzilishiga yo‘l qo‘ygan sudyaga nisbatan tegishli choralar qo‘llash 
to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashiga takliflar kiritadi. 21-
moddasiga ko`ra esa Kodeks qoidalarining buzilishi sud hokimiyati obro‘siga putur 
yetkazgan va (yoki) sudya nomiga dog‘ tushirgan bo‘lsa, bu holat sudyani belgilangan 
tartibda intizomiy javobgarlikka tortish uchun asos bo‘ladi. O`zbekiston Respublikasi 
“Sudlar to`g`risida”gi 2021-yil 28-iyulda qabul qilingan O`RQ-703-sonli qonunining 
74-moddasida sudyalar intizomiy javobgarligining asoslaridan biri sifatida Sudyalar 
odob-axloq kodekslari talablarini buzish
68
belgilab qo`yilgan. 
Xulosa o`rnida shuni ta`kidlashimiz joizki sud bu – adolatni ta`minlovchi organdir. Sud 
hukmlari,hal qiluv qarorlari, ajrimlarining qonuniy, asoslantirilgan va adolatli bo`lishi 
jamiyatda qonun va adolat haqiqiy kuchga ega ekanligidan dalolat beradi.Odil sudlovni 
amalga oshirishda yuqorida biz o`rganib chiqqan kodeks ham alohida ahamiyatga ega. 
Buyuk yunon faylasufi Suqrot shunday degan edi:”Sudyaga to`rtta xususiyat mos 
keladi: muloyimlik bilan tinglang, oqilona javob bering, ehtiyotkorlik bilan o`ylang va 
xolis qaror qiling”
69
Sudyalar kasbiy faoliyatda ham, xizmatdan tashqari vaqtda ham 
ular uchun majburiy bo`lgan odob-axloq qoidalariga qat`iy amal qilib, xalq bilan 
muloqot shakllarini kengaytirib, muammolarni qonuniy hal qilish choralarini ko`rishi 
zarur. Bularning barchasi xalqmizning sudga bo`lgan ishonchini yanada 
mustahkamlashga xizmat qiladi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta`kidlaganlaridek 
“Xalq davlat idoralariga emas, balki davlat organlari xalqmizga xizmat qilishi kerak”.