Международный научно-образовательный электронный журнал

ФИО авторов:
 Erekeeva Zulfiya Barliqbay qizi 
Nukus davlat pedagogika inistituti, Texnologik tálim Yónalishi 3-kurs talabasi 
Aleuatdinova Jamila Maxset qizi 
Nukus davlat pedagogika inistituti, 
Texnologik tálim Yónalishi 3-kurs talabasi 
Название публикации:
«PEDAGOGIK 
TEXNOLOGIYALAR 
HAQIDA 
OLIMLARNING TA’RIFLARI» 
Kalit sózlar: 
Pedagogik texnologiya, tálim texnologiyalar, yangi pedagogik 
texnologiya, ilǵor pedagogik texnologiya ,zamonaviy tálim texnologiya 
Annotatciya: 
Bu maqolada pedagogik texnologiya tushunshasi,yangi pedagogik 
texnologiyalar haqida bilim berish,óqitish, pedagogik texnologiya óquvchini mustaqil 
óqishga, bilim olishga, fikrlashga va órganishni kafolatlaydigan jarayoni, olimlarning 
pedagogik texnologiyaga bergan ta’riflari,
 
Ótgan yillarimizga nazar solsak, biz mustaqilligimiz sharofati bilan tálim butunlay 
yangilanishini, yangi jarayonga ótishni va unga moslashishni boshdan 
kechirmoqdamiz. «Tálim tóǵrisida» gi Qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» 
bizlarga eski usullardan voz kechishni va tálimning har bir qirrasigacha qayta qurishni
imkonini beradi. 2004-2009 yillarda “Maktab tálimini rivojlantirish” va “Davlat 
umummilliy dasturi” qólga kiritilgan imkoniyatlarni: takomillashgan davlat tálim 
standartlari, óquv dasturlari, davlat talablari, yangi óquv darsliklarini har jihatdan 
zamon talablariga mos jihozlangan maktablarda, zamonaviy óquv xonalarida 
amaliyotga joriy etish imkoniyatlarini berdi. 
Ózbekistonda 1997 yili “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” qabul qilingandan buyon 
tálim tizimida, pedagogik nashrlar orqali pedagogik texnologiyalar muammolari 
dolzarb tadqiqotchilik ob’ektlari sifatida kótarila boshladi. 
1999 yilga kelib Respublika tálim Markazi qoshida pedagogik texnologiyalar bóyicha
Markaz tashkil etilgan. “Tálim texnologiyalari”, “Tálim muammolari” kabi jurnallar 
nashr qilina boshlagan, pedagogik texnologiyalar muammolari bóyicha maqolalar 
“Xalq tálimi”, “Pedagogik tálim”, “Tálim va tarbiya” jurnallarida, “Márifat”, 
“Óqituvchilar gazetasi” va boshqa ilmiy-pedagogik nashrlarda chop etilmoqda. 

---

711 
1994 yili pedagogik texnologiyalar bóyicha muammolar 1-Respublika ilmiy-nazariy 
konferensiyasi ótkazilgan bólib, ma’ruzalar va hisobotlar materiallari maxsus tóplamda 
nashr qilindi. 
Pedagogik texnologiya tushunchasi. 
Pedagogik texnologiya - bu bilimlar sohasi bólib, ular orqali uchinchi ming yillikfa 
kóra mamlakatning tálim sohasi siyosatida tub burilish bólib, óqituvchi faoliyatlari 
yangilanib, óquvchi va yoshlarda hurfikrlilik, bilimga chanqoqlik, Vatanga bólgan 
muhabbat, isonparvarlik tuyǵulari tizimi shakllantirilishi lozim. 
“Pedagogik texnologiya” bu – butun óqitish va bilimlarni samaradorlashtirish 
vazifasini qóyuvchi texnik hamda shaxs resurslari hisoblanadi. Ularning ózaro 
aloqasini hisobga olib yaratish, qóllash va belgilashning tizimli metodidir».
Texnologiya sózi yunonchadan texne – mahorat, san’at; logos –tálimot ma’nolarini 
bildiradi. Texnologiya sanoatda yoki qishloq xójaligida tayyor mahsulot olish uchun 
ishlab chiqarish jarayonida qóllanadigan usul va metodlar yiǵindisini anglatadi. Tálim 
jarayoniga solishtirganda bu óqish va óqitishning ózaro uzviyligini bildiradi. 
Aloqadorlik bosqichlarini ajratish, tálim-tarbiya jarayonida belgilangan maqsadga 
erishish uchun bajariladigan ishlarni muvofiqlashtirish, ularning ketma-ketligini
táminlash, rejalashtirilgan barcha ishlar va amallarni talab darajasida bajarishni 
anglatadi. Boshqacha atab ótganda, tálim texnologiyasi sózi tálim berish san’ati, tálim 
berish mahorati ma’nolarini anglatadi. Yangi pedagogik texnologiya- bu ta’lim berish 
san’atini ishga slogan holda samarali tashkil etish va uni jahon andozalari darajasiga 
kótarishni bildiradi.
Pedagogik texnologiya tálim processiga yangi, óziga xos belgi va xususiyatlarga ega 
bólgan tizimli yondashuvga asoslangan va tálim jarayoniga innovatsion yondashuv 
ekanligini bildiradi.. Yangi tálimni tashkillashtirishda jahon pedagogikasi 
amaliyotidagi qóllaniladigan ilǵor metod va usullar, texnika vositalari, óqitishning
shakllarini tálim jarayoniga har bir óquvchi shaxsi, ruxiy óziga xosligi, intellektual 
imkoniyatlari, milliy va ijtimoiy xususiyatlarini inobatga olib, kiritish hisoblanadi. 
Ayni damlarda pedagogika fanida pedagogik texnologiyalar, tálim texnologiyasi, 
óqitish texnologiyasi iboralari tez-tez tilga olinib kelmoqda. Hozirgi kunga qadar 
pedagogik adabiyotlarda tálim muammolariga oid ma’ruzalar, rasmiy hujjatlarda 
«yangi pedagogik texnologiya», «ilǵor pedagogik texnologiya», «zamonaviy tálim 
texnologiyasi» ga oid tushunchalari hozirgacha bir qolipga tushirilmagan va 
entsiklapediyalarda izohlanganicha yóq, uning mazmuni ishlab chiqilmagan bólib, 
iboraning bir-biridan farqlanuvchi kópgina ta’riflari mavjud. 
V.M.Shepelning pedagogik texnologiyaga bergan ta’rifi : 

---

712 
Ayni damlarda tálim-tarbiya sohasida keng rivojlanib borayotgan yónalishlardan biri 
zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qóllash hisoblanadi. Tálim-tarbiya jarayoni 
katta avlod tomonidan óz bilim va tajribalarini ósib kelayotgan avlodga órgatishdan 
iborat bólib, bu jarayonda asosan inson hayoti uchun zarur axborotlarni avloddan 
avlodga uzatish demakdir. Pedagogik texnologiyaning turlicha ta’riflari bor bólib, har 
bir ta’rif ma’lum nuqtai nazardan yondashishni ifodalaydi. Ayrim asosiy ta’riflar va 
ularning sharxlarini kórib chiqamiz.
Texnologiya – ishlov berish, ahvolni ózgartirish san’ati, mahorati, malakasi va
metodlar yiǵindisi hisoblanadi (V.M.SHepel).
Pedagogik texnologiya – psixologik va pedagogik ógitlar yiǵindisi bólib, shakllar, 
metodlar, usullar, óqitish yóllari, tarbiyaviy vositalarning maxsus tóplamidir. Ayni 
zamonda u pedagogik jarayonning tashkiliy-metodik omilini ham bildiradi. 
(B.T.Lixachev).
Pedagogik texnologiya-tálimning rejalashtiriladigan óqitish natijalariga erishish 
jarayoni tafsiloti. (I.P.Volkov).
Pedagogik texnologiya-óquv jarayonida óquvchilar va óqituvchining sózsiz qulay 
sharoitlarni táminlashni loyihalash, tashkil qilishni va ótkazish bóyicha barcha detallari 
óylab chiqilgan va birgalikdagi pedagogik faoliyatning modeli. (V.M.Monaxov). 
Pedagogik texnologiya- bu tálim shakllarini jadallashtirish vazifasini kózlagan óqitish 
va bilimlarni ózlashtirishning hamma jarayonlarini texnika va inson omillarida va 
ularning birgalikdagi harakatlari vositasida yaratish, tatbiq etish va tartibini bildiradi. 
(YuNESKO). 
Pedagogik texnologiya- pedagogik maqsadlarga erishishda foydalaniladigan shaxsiy 
imkoniyatlar, jihozlar va metodologik vositalarda amalda bólishning tizimli yiǵindisi 
va tartibini bildiradi. (M.V.Klarin).
Óqituvchining óqitish (tarbiya) vositalari yordamida óquvchilarga muayyan sharoit va 
izchillikda ta’sir kórsatish hamda mazkur faoliyatning mahsuli sifatida ularda oldindan 
belgilangan sifatlarni shakllantirish jarayoni (N.Saidahmedov).
Pedagogik texnologiya- óquv jarayonida amalga oshirishning mazmuniy texnikasi. 
(V.B.Bespalko). 
V.P.Bespalko pedagogik texnologiyani amaliyotga tatbiq qilinadigan muayyan 
pedagogik tizimni loyihasi sifatida belgilaydi. U pedagogik tizim texnologiyalar 
ishllab chiqish uchun asos báladi, deb hisoblaydi. Bunda asosiy diqqat áquv pedagogik 
jarayonni oldindan loyihalashga qaratiladi, didaktik vazifa va óqitish texnologiyalari 
tushunchasidan foydalaniladi. Shu tariqa V.P.Bespalko óquv jarayonini loyihalash 
ǵoyasini ilgari suradi. Afsuski hozirga qadar pedagogik texnologiya va loyiha 
tushunchalari haqida aniqlik yóq. 

---

713 
Yuqorida atab ótilgan ayrim ta’riflarning o’zaro har xilligi ko’rinib turganidek,
pedagogik texnologiya tushunchasi ko’p qirrali hisoblanadi. Unga pedagogik, 
psixologik, didaktik, tashkiliy, iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va boshqa nuqtai 
nazalardan yondashishga bóladi.
Pedagogik texnologiya- bu axborotlarni ózlashtirish, ulardan amalda foydalanish, 
ulardagi yangi ma’no va mazmunlarni hamda axborotlar orasidagi turli boǵliqliklarni
ochish orqali yangi axborotlar yaratishga órgatish jarayoni hisoblanadi. Pedagogik 
texnologiya-tálim metodlari, usullari, yóllari hamda tarbiyaviy vositalar yiǵindisi 
bólib, u pedagogik jarayonning tashkiliy-uslubiy vositalari majmuidir. Pedagogik 
texnologiya-málumotlarni ózlashtirish uchun qulay shakl va usulda uzatish, ya’ni 
ózlashtirish jarayonidan iborat. Demak, pedagogik texnologiya-insonga (tálim-tarbiya 
oluvchiga) oldindan belgilangan maqsad bóyicha ta’sir ótkazish faoliyati hisoblanadi. 
Pedagogik texnologiya óquvchini mustaqil óqishga, bilim olishga, fikrlashga va 
órgatishni kafolatlaydigan jarayondir. 
Bizning fikrimizcha, pedagogik texnologiyaning ahamiyatli negizi bu óqituvchi va 
óquvchilarning belgilangan maqsaddan kafolatlangan natijaga erishish. Ularning 
hamkorlikda erishishlari uchun tanlangan texnologiyalarga boǵliq deb xisoblaymiz. 
Maqsad bóyicha kafolatlangan natijaga erishishda qóllaniladigan har bir tálim 
texnologiyasi óqituvchi va óquvchi órtasida hamkorlik faoliyatini tashkil etishi lozim. 
Hamkorlikda har ikkalasi ijobiy natiyjaga erisha olsa, óquv jarayonida óquvchilar 
mustaqil fikrlay olsalar, izlansalar, tahlil eta olsalar, ózlari xulosa qila olsalar, ózlariga, 
guruhga, guruh esa ularga baxo bera olsa, óqituvchi esa ularning bunday faoliyatlari 
uchun imkoniyat va sharoit yarata olsa, bizning fikrimizcha ana shu óqitish 
jarayonining asosi hisoblanadi. Har bir dars, bu yakka tartibdagi jarayon bólib, u 
óquvchining ehtiyojidan kelib chiqqan xolda bir maqsadga yónaltirilgan bólib, 
oldindan loyihalashtirilgan va kafolatlangan natija berishiga qaratilgan pedagogik 
jarayon hisoblanadi. 
Foydalanilgan adabiyotlar róyxati:
1.U. Begimqulov Masofaviy óqitish va pedagogik tálim. 
Pedagogik tálim – Toshkent.2004. 
2. Sh.S.Sharipov, O.A.Qóysinov, Sh.T.Ergashev, Ó.O.Tohirov, Z.S.Shamsiyeva, 
F.Nasrullayeva, U.Talipova. Texnologiya fanini óqitish va psixologik xizmatni tashkil 
etishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish. Óqituvchilar uchun metodik 
qóllanma. – Toshkent: nashriyoti, 2017. 
3. Sh. Abdullaeva., D. Axadova. Pedagogik texnologiya. – Navoiy, 2007 

---

714 
4. www. tdpu. uz 
5. www. pedagog. uz 
6. www. Ziyonet. Uz 
7. www. edu. uz 

---

715