Международный научно-образовательный электронный журнал

 
Адабиётлар: 
Южная ТЭЦ-22 г. Санкт-Петербург. – Технопромэкспорт, 2012. – 16 с.

---

408 
12. Краснодарская ТЭЦ[Электронный ресурс] / Энциклопедия теплоснаб-жения
РосТепло.ру. – Дата публикации в интернет: 11.10.2012. – URL:
http://www.rosteplo.ru/w/Краснодарская_ТЭЦ(дата обращения18.08.2016).
13. Краткая информация о компании ООО«ЭФ-Инжиниринг[Электрон-ный 
ресурс] / Energy Base. – 96 с. – URL: .http://energybase.ru/uploads/docs/
MZFIBcb55mW8mWidiJW6Wa5yfKqDtXY5.pdf (дата обращения18.08.2016)
14. Наиболее крупные проекты АББ Силовые и Автоматизированные Си-
стемы– ПГУ ТЭС«Строгино» [Электронный ресурс] / Каталог компаний Чу-
вашии. – 2 с. – URL: http://www.chuvashia.com/home/abb/pdf/strogino.pdf (дата 
обращения20.08.2016)

---

409 
ФИО авторов:
 Komiljonova Sevinch Xamidbek qizi 
Urganch Davlat univetsiteti Ekologiya 
yõnalishi 2-bosqich talabasi 
Ro`zmetova Bonu Oybek qizi 
Urganch Davlat univetsiteti Ekologiya yõnalishi 
2-bosqich talabasi 
Название публикации:
«ATMOSFERA HAVOSINING IFLOSLANISHINING 
ASOSIY SABABLARI» 
Annatatsiya
: Atmosfera biosfera uchun tashqi qobiq vazifasini bajaradi.Uning 
massasi Yer massasi uchun juda ham kichik.Ammo biosferadagi tabiiy jarayonlarda
atmosferaning ahamiyati juda ham kattadir. Atmosferadagi kislorod odam,hayvon va 
õsimliklarning nafas olishini ta’minlaydi. 
Kalit so`zlar
: Global, Meterologik, Antropogen, Smog, eroziya, texnogen. 
Yer sharidagi barcha tirik organizmlar uchun atmosfera havosining ahamiyati juda 
katta, chunki inson ovqatsiz besh hafta, suvsiz-besh kun,havosiz besh minut yashay 
oladi. Demak nafas oladigan havomiz tozabo'Jib inson sog'Jigiga ziyon etmasligi 
kerak. 
Atmosfera havoni insonlar uchun kislorod manbasi bo'lish bilan bir qatorda murakkab 
himoya vazifasini bajaradi, Yemi kosmosdan keladigan sovuq havo oqimlari, nurlar va 
quyoshning ultrabinafsha 
nurlaridan saqlab turadi. Atmosferada global meteorologik jarayonlar boradi, iqlim va 
ob-havo shakllanadi, meteoritlaming asosiy qismi ushlanib qoladi. Bundan tashqari 
atmosfera o'zini-o'zi tozalaydi, ayerozollar yuqoridan pastga yuvilib ketadi va ular 
sekin tuproqqa tushib so'rilib boradi. Keyingi paytda atmosferaning o'zini-o'zi tozalash 
jarayoni tizimiga zarar etdi. Antropogen omillar natijasida atmosferada og'ir ekologik 
holatlar yuz bermoqda, natijada atmosfera o'zining himoya qilish, issiq havoni 
boshqarish va ekologiyaning hayotbaxsh vazifalarini boshqarishga ojizlik qilmoqda. 

---

410 
Bugungi yirik ekologik oqibatlardan biri «Pamik effekti», ozon qatJamining buzilishi, 
kislotali yomg'irlar va «Smog»lar antropogen omillar bilan bog'liqdir. Atmosfera 
havosini himoya qilish bugungi kunning eng muhim vazifalaridan biridir. 
Atmosfera havosining buzilishi deganda, uning tarkibi va xususiyatlaridagi 
o'zgarishlar natijasida ekotizimga, o'simliklar o'sishiga, inson va hayvon sog'ligiga 
byeriladigan zarar tushuniladi. Atmosfera ifloslanishi tabiiy yoki antropogen yoki 
texnogen bo'lishi mumkin.Tabiiy ifloslanishda havo tabiiy jarayonida yuz byergan 
vulqon, shamol eroziyasi, o'rmonga o't ketishi, o'simliklar yoppasiga gullaganda 
kuzatiladi. Antropogen ifloslanish inson omili natijasida atmosferaga turli zararli va 
zaharli moddalaming tashlanishida kuzatiladi. Tarqalish kengJigiga qarab u mahalliy, 
hududiy va global bo'Jishi mumkin. 
Mahalliy ifloslanishi u ma'lum shahar, sanoatlashgan shahar yoki qishloq xo'jalik 
zonasi bo'lish mumkin. Hududiyda tarqalish zonasi kattaroq, kengroq bo'ladi. Misol 
uchun Orol dengizining qurishini va 
uning oqibatlarini olsak bo'ladi. 
Global ifloslanish, deganda planetalararo atmosfera havosining ifloslanishi aytiladi. 
Global zararlangan iqlimning isib borishi va uning oqibatlarini ko'rsatish mumkin. 
Hududiy ifloslanishga Chyemobil avariyasini misol qilish mumkin, atom 
stantsiyasidan atmosfera tarqalgan radiatsiya nurlari butun hududga tarqaldi. 
Atmosfera havosining ifloslanish holatini kuzatishni tashkil qilish. 
Ifloslangan havo atmosferasi maxsus kuzatish postlarida olib boriladi, buning uchun 
maxsus joylar tanlab olinib bu joyda havoni 0'1-chash qurilmalari maxsus binoga yoki 
avtomobilga joylashtiriladi. 
Kuzatish postlari uch xii kategoriyaga man sub bo'ladi. 
I.Stantsionar ( turg'un) post 
2.Marshrutli post 

---

411 
3.Harakatdagi post 
Keyingi yillarda yirik shaharlar va sanoat markazlarida atmosfera havosining 
ifloslanishi asosiy muammolardan biri hisoblanadi. 
Atmosfera havosini sanoat chiqindilari bilan ifloslanishining kamayishiga qaramay 
ba'zi shahar va tumanlarda uning sifati ko'chma (qo'zg'aluvchan) manbalar 
chiqarayotgan ifloslantiruvchi moddalaming 
ortishi hisobiga yaxshilanmadi. 
Atmosfera havosini ifloslantirishga asosiy sababchi bo'lgan sanoat ob'ektIari Toshkent 
(42,7%), Qashqadaryo (14,6%), Buxoro (10,9%), Navoiy (8, I %), Farg'ona (6,8%) 
viloyatlarida jamlangan. Sanoat 
salohiyati enyergetika, qora va rangli metallurgiya, kimyo va neftkimyo sanoati 
(asosan o'g'itIar ishlab chiqarish), gaz sanoati, neftni qayta ishlash zavodlari, tsement 
va boshqa qurilish matyeriallari ish lab 
chiqaruvchi korxonalar ob'ektlaridan iborat. 
Xulosa qilib aytadigan bõlsak,atmosfera havosini ifloslanishini oldini olish va 
kamaytirishning 
turlu 
yõllari 
mavjud.Korxonalarda 
tozalash 
qurilmalari 
ornatilib,zararli korxonalar shahar chekkasiga chiqarilsa,ayniqsa chiqindiaz 
texnologiyaga õtish,shuningdek transport harakatini tartibga solish metro,elektr 
transporytini rivojlantirish,yoqilği sifatini yaxshilash,ekologik toza taransport 
vositalarini yaratish havoni ifloslanishini kamaytirishda muhim ahamiyatga ega,shu 
bilan bir qatorda sanoat korxonalari,shahar,dam olish ,zonalari atroflarini 
kõkalamzorlashtirib atmisfera havosidagi muvozanatga erishish mumkin.