Международный научно-образовательный электронный журнал

YuNBgli BGQ
;
2) Pastnaporli bug’ generatorning yondirgichiga gazlarni tashlovchi – 
PNBgli 
BGQ
;
3) utilizatorqozonli– 
UQ li BGQ
;
4) gaz- suvliisitkichli –
GSI li BGQ
;
5) gazlarni tarmoq qurilmasiga tashlovchi– 
GTqT li BGQ
;
6) bug’ni GT ning oqimli qismiga purkaladigan –
BPurli BGQ
.
BGQning dastlabki beshta turlari ishchi jismlar alohida oqimli termodinamik 
sikllarni amalga oshiradi, BPur li BGQ da GT ningishchi jismi yonish mahsulot-
lariningvasuvbug’iningaralashmasidir .
Tejamkorlikni oshirish uchun YuNBg oldida, GTQning chiqib ketayotgan 
gazlarining haroratini kamaytiruvchi, kondensatni gazli qizdirgich o’rnatiladi.
Bunaqa sxemaning jiddiy 
kamchiligi
– ekspluatatsiya qilishning qiyinligi, maxsus 
GTQva BTQ larni ishlab chiqish, yoki rusumlilarini rekonstruksiya qilish, shuningdek, 
GTQva BTQ larning avtonom ishlay olmasligidir .
Utilizatsion BGQ lar BTQ uchun yuqori parametrli bug’ generatsiya qilish 
uchun yuqori tejamkor yuqori haroratli, chiqib ketayotgan gazlarning harorati
630...640 °C GTQ larni talab qiladi [6] . Zamonaviy GTQ lar , bu talablarga mos 
keladigan, hozircha faqat yo tabiiy gazda, yoki suyuq yoqilg‘ining yengil sortlarida 
ishlashi mumkin. Bu qurilmalarda GTQ –gazturbinasining quvvati BGQ quvvatining 
taxminan 70 % ini tashkil qiladi. Sxemaning kamchililaridan biri – GTQ to’xtaganda 
BTQ qismning avtonom ishlash imkoniyati yo’qligidir . 
Zamonaviy IES lari ikkita gaz- turbina va bug’- turbina va qozon qurilmasidan 
tashkil topadi.Gaz-turbinasi rotorida 17 pog’onadan iborat havo surish kompressori va 
to’rt pog’onali ishchi kuraklarlar joylashgan bo’ladi.Bug’-gaz qurilmali IES larida 

---

407 
yoqilg’i sifatida tabiiy gazdan foydalaniladi.Tabiy gazni gaz turbinasiga yunaltirishdan 
avval yoqilg’I filtrlar orqali tozalanadi va yaxshi yonishi uchun harorati 
oshiriladi.Haroratini oshirish uchun gaz turbinasining havo yig’ish kamerasidagi 
yuqori haroratli havoning bir qismidan foydalaniladi.Buning natijasida tabiy gaz 
harorati oshishi bilan bir qatorda havo surish kompressoridan chiqayotgan havoni bir 
qismini haroratini tushurishga erishiladi.Buning natijasida sovugan havo orqali rotor 
va unga maxkamlangan kuraklari sovutiladi. Havo surish komprissorida qolgan havo 
va to’rt bosqichda tozalanib,gaz komprissorlar orqali bosimi 38 bar ga ko’tarilgan gaz 
havo bilan aralashib gaz-turbinasing yonish kamirasiga yunaltiriladi.Yonish 
kamirasiga borayotgan gaz to’rtta rostlovchi regulyatorlar orqali o’tadi va havo bilan 
aralashib yonish kamirasida yonadi.Gaz va havo aralashmasi yonishi natijasida yonish 
kamerasida 1500 gradus temperature va yuqori bosim hosil qilib turbinaning 
yo’naltiruvchi hamda ishchi kuraklari orasidan mexanik ish bajarib o’tadi va buning 
evaziga bosimini yo’qotadi. Mexanik ish bajarishining evaziga bosimini yo’qotgan 
yongan gazning harorati 620-630 gradusga tushadi.Bu yuqori haroratga ega issiqlikni 
tug’ridan to’g’ri qozon utilizatorga yo’naltiramiz.
Qozon utilizator uchta qozon , evoparator va econamayzer superheater lardan 
tashkil topadi. 
Qozon utilizatorga doimiy ravishda taminot nasoslari orqali suv yetkazib 
beriladi.Taminot nasoslaridan boryotgan suv dastlab econamayzerlarga quyiladi va 
harorati oshiriladi.Qizigan suv regulyatorlar orqali qozonlarga o’tadi .Bu reguliatorlar 
doimiy ravishda qozon ichidagi suv sathini ushlab turadi.Qozonlardan qizigan suv
evoparatorlarga tushadi va yuqori bosim va temperatura evaziga yuqori bosimli parga 
aylanadi va supheaterlarga o’tadi.Superheaterlarda par yanada qiziydi va buni evaziga 
bosiminiham oshiradi. Qozon utilizatordagi superxeatorlardan par to’g’ri bug’ 
turbinasiga yo’naladi va bug’ turbinasida mexanik ish bajaradi. 
Bug’ turbinasining o’zi 3 pog’onali ishchi kuraklar,soplo va valdan tashkil 
topgan.Bug’ turbinasida ish bajarib chiqqan par havoli kondensator orqali kondensatga 
aylantiriladi va kondensat nasoslar orqali qozon utilizatorga qayta yo’naltiriladi. 
Qozon utilizatoridagi doimiy tashlab yuboriladigan issiq suv 
Qozonlarga ta’minot nasoslari orqali borayotgan suvga doimiy ravishda fosfat, 
ammiak va boshqa kimyoviy elimentlar suvni kimyoviy holatini normalda ushlab 
turish uchun qo’shiladi va bu qozonlar ostida cho’kindilar hosil qilishi mumkin.Bu 
cho’kindilar qozonlarda qolib ketmasligi uchun doimiy qozonlar ostidan tozolovchi 
liniya orqali doimiy ravishda suv chiqarib yuboriladi.Qozonlardagi harorat va bosim 
yuqori bo’lganligining evaziga tozolovchi liniyadan ko’p va uta yuqori haroratli suv 
chiqib ketadi.Bu suvning harorati 90-95 gradus atrofida bo’ladi.