Международный научно-образовательный электронный журнал

Foydalanilgan adabiyotlar to`yxati 
1.Televideniye asoslari. Muhammedov.F.
M
Fayziyeva.V.Ablyayeva.Toshkent.2009y. 
2. Reportyorlik faoliyatining 
nazariyasi.Q.T.Ernazarov,Yo.M.Mamatov.I.E.Toshaliyev Toshkent.2002 y. 
3. knowledy.allbest.ru4. cuberleninika.ru 4.cuberleninika.ru 

---

525 
ФИО автора:
 Mamazulinova Feruzaxon Raxshan Qizi
Ijtimoiy-Gumonitar fanlar
Farg’onada Davlat Universiteti
Название публикации:
«G’OFUR G’ULOMNING “SHUM BOLA” ASARIDA 
MAQOL, 
MATAL 
VA 
FRAZEOLOGIZMLARNI 
QAYTA 
YARATISH 
MUOMMOLARI» 
Annotatsiya
: Ushbu maqolada G’ofur G’ulom „Shum bola“ asarida
MAQOL
,
MATAL VA FRAZEOLOGIZMLARNI QAYTA YARATISH MUOMMOLARI
.
Tayanch
iboralar
: Shumbola, tasviriyvosita , Tanazzul, yerga ursa ko’kka 
sapchiydigan, suvtekin, nursiz qabohat, nursiz qabohat, sirlangan xumchaga tushgan 
sichqonday to'rt tomonga alanglab o'zimga bir najot yo'li qidirar edim, sirlangan 
xumchaga tushgan sichqonday to'rt tomonga alanglab o'zimga bir najot yo'li qidirar 
edim, qo'ylar xuddi sutga tushgan sichqonday boshlarni ko'tarib suzadi. 
Mustaqillik yillarida o`zbek tilshunosligida frazeologizmlar maqol va matallarning 
badiiy va publistik nutq uslublarida qo`llanish xususiyatlarini o`rganish bo`yicha ham 
muayyan ishlar amalga oshirildi G`.G`ulomning “Shum bola” qissasida qo`llangan
frazeologizmlar maqollar va matallar yaxlit monografik yo`nalishda tahlil etilganicha 
yo`q. G`afur G`ulom ijodi haqida so`z yuritganda adibning nasriy asarlari to`g`risida 
gapirmasdan bo`lmaydi. G`afur G`ulom nasri haqiqiy milliy nasrdir. Fikrimizcha, har 
qanday xalqchil asar milliy bo`la olmaydi, har qanday milliy asar esa doimo 
xalqchildir. G`afur G`ulomning “Shum bola”, “Netay”, “Yodgor”, “Mening o`g`rigina 
bolam” kabi qissa-yu hangomalarni hech ikkilanmasdan adabiyotimizning durdonalari 
deb atasa bo`1adi. G`afur G`ulomning tili o`tkir ijodi bilan ko`pgina ilm darg`alari 
qiziqadilar.Uning sermahsul ijodni turli qirralarini kashf etishga uringan olimlarimiz 
talaygina. Kimdir adib ijodini badiiy mahoratiga baho bersa, kimdir til xususiyatlari 
bilan qiziqadi. Biz ushbu ishimizda G`afur G`ulom “Shum bola” qissasida qo`llangan 
maqollar,matallar va frazeologizmlar bilan qiziqdik.Mazkur ishda adib ijodining 
ochilmagan qirralari haqida so`z boradi.Yozuvchi qissada maqollardan va tasviriy 
vositalardan samarali kerakli o'rinlarda foydalangan.E'tiboringizga havola etamiz: 

---

526 
“Maslahatli to'n tor kelmas” ,,sirlangan xumchaga tushgan sichqonday to'rt tomonga 
alanglab o'zimga bir najotyo'li qidirar edim.",,zinadan chiqqan itdek to'rt oyoqlab 
narvonga tirmashib tomga chiqdim."xotin qozonning qopqog'ini ochdi baliqday bo'lib 
oppoq laganda moshkichrichiqdi,o'rtaga qo'ydilar." “qo'ylar Xuddi sutga tushgan 
sichqonday boshlarni ko'tarib suzar edilar”. Sevimli adibimiz G`afur G`ulomning 
“Shum bola” qissasida qo`llangan “ko`z”, “qo`l” “til” komponentli frazemalarning 
qo`llanishini ko`rib o`tamiz: Kuzatishlar shuni ko`rsatadiki, “ko`z” komponentli 
iboralarning 15 tasi polisemantik xususiyatga ega. Ma`lumki, til birliklarining bittadan 
ortiq ma`noni ifodalashi natijasida polisemiya hodisasi vujudga keladi. Agar biz bu 
lug`atlarda kektirilgan “ko`z” so`zi ishtirokidagi iboralarning barcha variantdoshlarini 
ham inobatga oladigan bo`lsak, ularning umumiy soni 190 dan ortadi. Dastlab, G`. 
G`ulomning “Shum bola” qissasida “ko`z” komponentli iboralarning qo`llanishini 
ko`rib o`tamiz: Bu qushlarning har bittasini u