Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

ФИО авторов:
Tursunboev Farruh Abdusalim o’g’li
(assistent) 
Usmonov Samariddinxon Sultonovich
(magistr) 
(Toshkent Davlat Transport universiteti) 
Название 
публикации:
«AVTOMOBIL 
YO’LLARINI 
KO’KALAMZORLASHTIRISHNING 
LANTSHAFTINI 
SHAKILLANTIRISHDAGI O’RNI» 
Annotatsiya:
 
Maqolada 
hozirgi 
kundagi 
avtomobil 
yo’llarini 
ko’kalamzorlashtirshda transport landshaftini shakillantirish, avtomobil yo’llarini 
obodonlashtirishning 
asosiy 
vazifalari, 
atrof 
muhit 
himoyasi, 
himoyaviy 
ko’kalamzorlashtirishning ekalogiyaga ta’siri keltirib o’tilgan. 
Аннотация: 
В статье рассмотрено формирование транспортного 
ландшафта при современном благоустройстве дорог, основные задачи 
благоустройства дорог, охрана окружающей среды, влияние защитного 
благоустройства на окружающую среду. 
Abstract:
The article considers the formation of a transport landscape with 
modern road improvement, the main tasks of road improvement, environmental 
protection, the impact of protective improvement on the environment. 
Kalit so'zlar:
 avtomobil yo’li, himoyaviy ko’kalamzorlashtirish, ekalogik muhit, 
shamoldan himoya qilish,obodonlashtirish vazifasi. 
Ключевые слова:
автомобильная дорога, защитное благоустройство, 
экологическая среда, ветрозащита, благоустройство. 
Keywords:
highway, protective improvement, ecological environment, wind 
protection, improvement. 
Mutaxassislarning ma’lumotiga ko‘ra, inson organizmining mo‘tadil rivojlanishi 
uchun uni o‘rab turgan atrof-muhitda kislorod miqdori 21 % dan kam bo‘lmasligi, 
karbonad angidrid esa 0,04 % dan oshmasligi zarur. Muvozanatning saqlanishi ob-
havoning musaffoligiga bog‘liq. Havoga chiqariladigan chang-g‘uborlarni, sanoat 
korxonalari, transport vositalaridan ajralayotgan zararli gaz va chiqindilarni tozalab, 
inson uchun qulay yashash muhitini vujudga keltirishda o‘simlik olamining o‘rni 
beqiyos. Misol uchun, bir tup terak bir kecha-kunduzda 14 metr kubdan 50 metr 
kubgacha ifloslangan havoni tozalab berish quvvatiga ega [1]. 

---

972 
Bugungi kunda atrof-muhitni muhofaza qilish masalasi butun dunyoning global 
muammosidir, chunki uning yechimiga nafaqat odamlar hayoti va sog'lig'i, balki 
ekotizimning umumiy holati ham bog'liqdir. Avtotransportning ekologik xavfsizligi 
muammosi hozirgi zamonning dolzarb muammosi bo'lib, ushbu muammoning 
dolzarbligi har yili oshib bormoqda. Zamonaviy shaharlarda ekologik vaziyat tobora 
keskinlashib bormoqda. Bundan tashqari, shaharning havosini ifloslanishida avtomobil 
va yo'llar majmuasining yetakchi ro‘li yaqqol namoyon bo‘lmoqda. 
Avtotransport korxonalari, yo'l qurilish uskunalari bazalari, garajlar, 
avtoturargohlar, transport vositalarini yuvish punktlari, yoqilg‘i quyish shoxobchalari, 
xizmat ko'rsatish stansiyalari, transport va yo'l qurilish texnikalariga texnik xizmat 
ko‘rsatish ustaxonalari, shuningdek yo'llar va ko'priklarning o'zlari, ifloslanishning 
asosiy manbalari hisoblanadi. Ammo, avvalambor, avtotransportdagi chiqindi gazlar 
shahar atrof-muhitiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Shunday qilib, 1 million kishidan ortiq 
aholisi bo'lgan shaharlarda o'pka saratonining havoning ifloslanish darajasiga 
bog'liqligi aniqlandi. Demak, aynan yirik shaharlardagi avtomobil va yo'llar majmuasi 
ekologik zarar bo'yicha atrof-muhitga salbiy ta'sirning barcha turlarida yetakchi 
hisoblanadi: havoning ifloslanishi - 71%, iqlim ta'siri - 68% [2]. 
Avtomobil yo‘llarini qurilishi tabiiy ekotizimlarning holatiga sezilarli ta’sir 
ko‘rsatadi va tabiatning tabiiy elementlarini o‘zgarishiga olib keladi, bu esa muqarrar 
ravishda tabiiy landshaftlarni optimallashtirish va estetik dizaynini ishlab chiqish yo‘li 
bilan salbiy ta’sirni kamaytirish zarurligiga olib keladi [3]. 
Yo'llarni obodonlashtirishning asosiy vazifalari - ekish joylarini yo'l bo'ylab, 
vizual idrok zonalarida loyihalash, fazoviy muhitni muhofaza qilish bo'yicha 
belgilangan talablarga rioya qilish. [4]. 
Yo‘l bo‘yi mavjud o‘simliklari harakat 
xavfsizligini ta’minlashi, estetik tashqi ko‘rinishni, tashqi ko‘rinish jozibadorligini, 
atrof muhit landshaftining biologik yashovchanligini, yo‘ldan foydalanuvchilar uchun 
qulay sharoit yaratishga xizmat qilishi kerak. 
Yo’l atrofiga o‘simlikning alohida turlarini joylashtirish va ko‘chatlarni ekish 
shunday amalga oshirilishi kerakki, ko‘chatlarning bir qatorini qamrab oluvchi, 
o‘simliklarning alohida turlari guruhlari ma’lum maqsadga muvofiq ekiladi. 

---

973 
Aralashtirilib ekilgan o‘simlik turlariga qaraganda bir turdagi o‘simliklar guruhi 
afzalroq, chunki ular ko‘rish qobiliyatini va yo’lda harakatlanish yo’nalishini 
aniqlashga imkon beradi. 
O‘simlik guruhining ayrim qismi katta holatda, boshqa qismi-rivojlanishning 
o‘rta bosqichida, uchinchi qismi esa o’z o’rning yangi ko’chatlarga bo’shatib berishni 
ta’minlashi kerak. Himoya ko‘chatlarini ekish-estetik bo‘lmagan maydonlarni 
niqoblashning sinalgan usuli. Niqoblantiruvchi himoya ko‘chatlaridan, balki, judayam 
tez, ma’lum balandlikda o‘simliklarning zich birlashishi uzoq vaqt davomida 
saqlanishi talab qilinadi. Zich shoxli va yirik bargli daraxt va butalar afzalliroqdir. 
Asosiy vazifani terak bajaradi, sababi uning yuqoriga tez o‘sishi va barglarining katta 
massasidir. Biroq, terakni ishlatayotganda, uni chopgandan keyin uning funksiyasini 
uzoq yashovchi daraxtlar va butalar bajarishini inobatga olib qo‘yish kerak. 
Yo’l atrofini ko’kalamzorlashtirishda himoya usulidan foydalanishda quydagilar 
samarali hisoblanadi: