Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

Mir Murtoz – kichik yoshdin berikim, ilm kasbig‘a mashg‘uldur. Anga tegrukim 
ko‘prak ulumda donishmand bo‘ldi – o‘z mutolaasi bila bo‘ldi. Kecha tong otquncha va 
kunduz oqshom bo‘lg‘uncha ishi mutolaa erdi. Bovuji bu zuhdi dag‘i a’lo martabada erdi va 
soyim ud-dahr erdiBu riyozatlar jihatidan mavoli anga Mir Murtoz ot qo‘ydilar va holo bu 
laqab bila mashhurdur.
149
“Majolis un-nafois” tazkirasida bir necha kishilarni zohid deya 
e’tirof etadi. Shulardan biri Mir Murtoz bo‘lib, ilmga asosiy e’tiborini qaratgan, kecha-
kunduz mutolaani doim qilar. Zuhd yo‘lida a’lo martabaga erishganligini, doim ro‘za 
tutishini, o‘z nafsini doim qiynaganligi bois unga Mir Murtoz ismi qo‘yilganligini tazkirada 
keltirib o‘tadi.
Samarqand qozisi va Ulug‘bek Mirzo madrasasining mudarrisi Xoja Xurdni zikr 
qilayotganda, fazilatlari komillikka yetgan, aql va donishmandligi bilan zuhd-u taqvosi, 
go‘zal axloqi hammasi chambarchas ekanligini aytib o‘tadi:
Bovujudi fazlu kamolu aql va 
donish hulyasi bila orastadur va bovujudi zuhd taqvo, husni axloq zevari bila piyrostadur. 
150
(403) Demak, Xo‘ja Xurd haqiqiy zohiddir. 
Hazrat Alisher Navoiyning zuhd, zohid obrazi haqidagi mukammal ma’lumot beruvchi 
asari sifatida “Mahbub ul-qulub” ni atasak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Mazkur asarning 2-qismida 
“Zuhd zikrida” deb nomlangan maxsus bo‘lim bo‘lib, unda zohidlik sifatlari haqida atroflicha 
ma’lumot beriladi.
Zuhd zikrida
148
Alisher Navoiy. To‘la asarlar to‘plami:10 jildlik, 10- jild. – Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa 
ijodiy uyi, 2013,- 684-b, 251-b. 
149
Alisher Navoiy. To‘la asarlar to‘plami:10 jildlik, 9- jild. – Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa 
ijodiy uyi, 2013,- 768-b, 377-b. 
150
Alisher Navoiy. To‘la asarlar to‘plami:10 jildlik, 9- jild. – Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa 
ijodiy uyi, 2013,- 768-b, 403-b. 

---

539 
Zuhd dunyo orzularidin kechmakdur va nafs alarming mavti zahrin ichmakdur.
Zuhd 
dunyo orzularidan kechmoq va nafsni o‘ldirib, uning zahrini ichmoqdir.
 Va molu joh xayoli 
rishtasin ko‘nguldin uzmakdur va nangu nomus butlarin ushaturg‘a o‘zin tuzmakdur va qabul 
umidig‘a riyozat tariqin tutmoqdur.
Va mol-u davlatga bo‘lgan xayolini ko‘ngildan uzmoqlik 
va or-nomus mahbublarini sindurmoqqa o‘zini tuzatmoqdir va qabul umidida riyozatni odat 
qilmoqdir. 
Va nafining barcha muddaolarin unutmoqdur.
Va nafsning barcha talablarini 
unutmoqdir.
Va shariat jodasida mardona turmoqdur
.Va shariat yo‘l-yo‘riqlarni mardona 
tutmoqdir. 
Va tariqat vodiysig‘a purdardardmandona qadam urmoqdur. 
Va tariqat vodiysiga 
dardli qadam qo‘ymoqlikdir.
 Va boshni riyoyi sajdag‘a indurmamakdur, balki andoq toatni 
xayolg‘a kechurmamakdur.
Va boshni riyo ( o‘zini yomonliklardan saqlangan qilib 
ko‘rsatish) bilan sajdaga egmaslik, balki unday toat-ibodatni xayoliga ham keltirmaslikdir.
 
Ko‘zni asramoqdur barcha nomahram yuzdin va tilni tutmoqdur barcha nomashru’ so‘zdin.
Ko‘zni barcha nomahram yuzdan asramoqlik, tilni esa barcha shariatga xilof so‘zlardan 
tiymoqlikdir.
Quloq karligidur molo, ya’ni masmuotdin ilik tortmog‘lig‘dur barcha 
nomashru’otdin. 
Quloq karligidir ko‘p, ya’ni quloqqa chalingan so‘zlardan, barcha noshar’iy 
narsalardan qo‘l tortmoqlikdir.
Ayog‘ langligidur xaloyiq taraddudidin va nutq gungligidur 
so‘zda el tashaddudidin. 
Xudoning yaratganlarida shubhaga borilgan ishlarda oyoq 
cho‘loqligidir va so‘zda el shiddatida nutq gungligidir.